Wielowatkowa geneza Swietokrzyskiego Parku Narodowego

Świętokrzyski Park Narodowy został powołany w 1950 r., lecz starania o jego utworzenie trwały wiele dziesięcioleci. W pracy przedstawiono dzieje powstania parku z wyodrębnieniem trzech okresów: do I wojny światowej, w dwudziestoleciu międzywojennym i po II wojnie światowej. Zwrócono uwagę na wielowątkową genezę tego procesu, obejmującą m. in. działania środowisk krajowych i lokalnych, a nawet zagranicznych; liczne inicjatywy nie tylko ruchu ochrony przyrody, ale też przedstawicieli krajoznawstwa, regionalizmu, świata literatury, medycyny i oświaty; aspekty odnoszące się do współzależności osobliwości przyrodniczych oraz walorów antropogenicznych; okoliczności losowe a także działania planowe, których wyrazem było kilka przygotowanych i wdrażanych projektów parku.

Świętokrzyski National Park was established in 1950, but the efforts to create it had lasted for many decades. The paper presents the history of the creation of the park with a separatation of three periods: World War I, the interwar period and after World War II. Highlighted is the multi-layered genesis of this process, including, among others, activities of national and local environments, and even abroad, many initiatives not only of the conservation movement, but also coming from representatives of touring, regionalism, world literature, medicine and education, aspects relating to the interdependence of natural curiosities and values of anthropogenic factors, the random action planning, which are expressedin several prepared and implemented projects of the park.