Demographic processes in central Pomerania after 1988

Present population structure of Central Pomerania is a consequence of demographic transformations introduced in the post-war period. The population of the described region is heterogenic and has been combined by people who came from different parts of Poland, autochthons and generations born in this particular area. However the settlers from Central Poland (41.9%) and people who came from abroad (24.3%) including over 23.0% from the former USSR played the most important role in creating a new population structure (Rydz 1979). One of crucial factors influencing evolutions of population’s patterns in basic population structures are migrations. Migrations seem to confirm spatial adjustment abilities of population to constantly evolving social and economic conditions. A fast pace of a demographic development in Central Pomerania was an effect of a fast rise in the urban population (Tab. 1). An incredible role in developing processes have played industrialization that improved accommodation conditions and generated a shift of population from rural to urban districts. However between 1988-2002 a crucial role in the process of the dynamics’ evolution played social and economic transformations. A source of those unfavorable transformations (Fig. 1) should be considered in evolving social and economic situation of population. It makes young people migrate to other cities of Poland or other countries of the European Union such as Germany, the Great Britain, Ireland. According to the research the majority of the communities are characterized by a regressive type of demographic abilities (Fig. 2). A spatial concentration of the urban population is characteristic to a band-junction structure (Fig. 3). The biggest and best developed cities play a role of junctions in a settlement structure e.g. Koszalin, Słupsk, Lebork and Szczecinek. The present article also concentrates on factors influencing evolutions of population’ natural movements. The scientists recorded a tendency to limit a number of births in central Pomerania (Tab. 3 and Fig. 5). In a period of transformations they also recorded egression processes of the rural population.

Obecny stan zaludnienia Pomorza Środkowego jest konsekwencją przekształceń demograficznych, które dokonały się w okresie powojennym. W zasadzie ludność zamieszkująca omawiany obszar jest pochodzenia heterogenicznego, są to przybysze z różnych stron Polski, repatrianci, reemigranci, autochtoni oraz następne pokolenia urodzone już na tym obszarze. Podkreślić należy, że największą rolę w zasiedlaniu Pomorza Środkowego odegrały dwie grupy ludności: osadnicy z Polski Centralnej (41,9%) oraz ludność napływowa z zagranicy (24,3%), w tym ponad 23,0% z byłego Związku Radzieckiego (Rydz 1979). Z badań jakie prowadzono wynika, że w latach 1950-2002 ludność Pomorza Środkowego (byłych województw: koszalińskiego i słupskiego) zwiększyła się o 49,3 tys. osób. Zdecydowanie najwyższy wskaźnik wzrostu liczby ludności wystąpił na omawianym obszarze w latach 1950-1960. Wysokie tempo ogólnego rozwoju demograficznego było przede wszystkim efektem szybkiego wzrostu ludności miejskiej. Głównym zaś źródłem przyrostu liczby mieszkańców miast był napływ ludności wiejskiej do miast oraz wysoki przyrost naturalny. Zjawisko takie utrzymywało się w odpowiednio mniejszej skali do 1970 r. Niezwykle istotnym czynnikiem rozwoju miast był przede wszystkim proces industrializacji oraz rozwój budownictwa mieszkaniowego. Pewne niekorzystne tendencje w zakresie rozwoju demograficznego jak i zmian w strukturach demograficznych ujawniły się w okresie trwających przeobrażeń społeczno-gospodarczych po 1989 r. Z uzyskanych materiałów wynika, że w latach 1988-2002 ludność wzrosła zaledwie o 2,5%, a w niektórych miastach, np. Słupsku i Koszalinie obserwuje się zmniejszenie liczby ludności. Zjawisko to jest szczególnie niekorzystne, gdyż dotyczy ono na ogół odpływu ludności młodej, która w poszukiwaniu lepszych warunków życia w tym pracy, migruje nie tylko do innych miast na terenie Polski, ale również do krajów Unii Europejskiej, np. Niemiec, Anglii, Irlandii czy Szwecji. Nowe uwarunkowania rozwoju społecznogospodarczego wywarły także wpływ na dokonujące się zmiany w gęstości zaludnienia. Uwzględniając uwarunkowania środowiska geograficznego, a także czynniki ekonomiczne, do wyróżniających się jednostek (gmin) pod względem liczby ludności przypadającej na 1 km2 należą położone wzdłuż wybrzeża gminy o sprzyjających warunkach dla rozwoju turystyki oraz te, które położone są w strefie oddziaływania większych miast, szczególnie Koszalina i Słupska. Trwający okres transformacji społeczno-gospodarczej uwidocznił wyraźnie swój wpływ na poszczególne elementy ruchu naturalnego ludności, a także częstotliwość zawierania małżeństw. Zdecydowany spadek (choć powolniejszy niż to ma miejsce w skali całego kraju) nastąpił w zakresie natężenia urodzeń, które na badanym terenie zmniejszyło się z 17,2‰ w 1988 r. do 10,6‰ w 2002 r. W okresie transformacji zaszły istotne zmiany związane ze zmianami postaw i zachowań w zakresie płodności i zawierania małżeństw . Pozytywnym zjawiskiem jest natomiast tendencja do zahamowania rosnącej liczby zgonów i w pewnym stopniu do jej ustabilizowania. Jednym z ważnych mierników zachodzących zmian społeczno-ekonomicznych jest ruchliwość przestrzenna ludności. Z badan jakie przeprowadzono wynika, że w latach 1988- -2002 na terenie Pomorza Środkowego, podobnie jak w skali całego kraju, doszło do wyraźnego ograniczenia mobilności przestrzennej ludności. Wyraźnie zmniejszyła sie intensywność napływu, zwłaszcza do miast. W świetle prowadzonych badan należy stwierdzić, że obniżenie poziomu migracji wewnętrznych na Pomorzu Środkowym w latach 1988-2002 doprowadziło do osłabienia procesu wyrównywania dysproporcji w rozwoju regionów czy różnic w poziomie warunków bytu ludności oraz przyczyniło się do wyludnienia i wzmożonego starzenia ludności omawianego regionu.