Wykorzystanie materialow wyjsciowych w hodowli polskich odmian roslin straczkowych

W opracowaniu dokonano analizy genezy i źródeł pochodzenia polskich odmian roślin strączkowych. Do 1997 roku wyhodowano w Polsce 261 odmian roślin strączkowych, z których większość (ok. 85%) zostało wpisanych do rejestru lub włączonych do doboru. Efektywna hodowla rozpoczęła się od roku 1928, a największy jej rozwój nastąpił po 1986 roku. Do roku 1946 wyhodowano ok. 10% wszystkich polskich odmian, a w ostatnim dziesięcioleciu ponad 30%. Hodowla skoncentrowana była głównie na grochu (51% odmian) i łubinach (31%). Źródłem genetycznym do 1960 były głównie formy dzikie (populacje lub ekotypy), które partycypowały w ponad 70% odmian. Natomiast w ostatnim czasie nowe odmiany pochodzą głównie z odmian uprawnych (ponad 80%), a rola form dzikich jest minimalna (ok. 3%). Jednak najtrwalsze odmiany (ponad 40 lat w Rejestrze) pochodzą z form dzikich. Większość wszystkich odmian (ok. 75%) wyhodowano metodą różnorodnych krzyżowań, ok. 15% metodą selekcji, a ok. 10% z wykorzystaniem mutacji. Stwierdzono dużą współzależność ilości wyhodowanych odmian w gatunkach z ilością obiektów w Banku Centrum Roślinnych Zasobów Genowych IHAR w Radzikowie (ogólny współczynnik korelacji 0,742).

Paper presents the results of studies on genesis and origins of Polish varieties of leguminous crops. Until 1997 in Poland there were 261 varieties of leguminous crops 85% of which were formally registered or approved for cultivation. Efficient breeding of leguminous crops in Poland started in 1928, however, its most considerable development began after 1986. 10% Polish varieties of leguminous crops had been bred before 1946, while in the last decade over 30% more were introduced. Breeding focused mainly on the peas (51% all varieties) and lupins (31% all varieties). Until 1960 wild forms (population or ecotypes) were the main genetic source for new varieties due to which 70% new varieties originated. Recently the new varieties originated from cultivars (above 80%), while the role of wild forms decreased to about 3%. However, the most stable varieties having been in the Register for 40 years, originated from the wild forms. The majority of all varieties (about 75%) was bred by various crossing methods, about 15% varieties are a result of selection method, and the rest 10% are an outcome of mutation. Significant correlation between the number of varieties bred in species and the number of objects in the Bank of Centre for Plant Genetic Resources at Radzików was observed (total correlation ratio 0.742).