Stan gospodarki wodnej i srodowiska rolniczego dolin w swietle badan zlewni czastkowych objetych programem PHARE-P9312/06

Program PHARE miał za zadanie wykonanie pilotowego projektu gospodarki wodnej w celu ograniczenia zanieczyszczeń wód składnikami pochodzącymi z rolnictwa. Był realizowany w dwóch zlewniach pilotowych: na Kurpiach (rzeki Omulew, Rozoga, Szkwa) i na Nizinie Szczecińskiej (rzeka Płonia). Prezentowane w niniejszym opracowaniu badania dotyczyły rozpoznania gleb hydrogenicznych w tych zlewniach, ich stanu odwodnienia i przeobrażenia oraz wpływu tego stanu przez mineralizację masy organicznej na potencjalne przenikanie związków azotowych do wód gruntowych i powierzchniowych. Po określeniu rodzajów gleb hydrogenicznych zakwalifikowano je do prognostycznych kompleksów wilgotnościowo-glebowych umożliwiających parametryzację ich cech. Stan odwodnienia siedlisk rozpoznany metodą fitoindykacji został zwaloryzowany za pomocą wskaźnika uwilgotnienia, a wielkość mineralizacji związków azotowych określono laboratoryjnie metodą inkubacji. Mimo istotnego geograficznego zróżnicowania badanych zlewni, w obu występuje intensywne odwodnienie siedlisk hydrogenicznych, stymulujące mineralizację organicznej masy glebowej i związków azotowych. Konieczne jest - zarówno ze względu na produkcję na użytkach zielonych, jak i ograniczenie mineralizacji i nitryfikacji związków azotowych - zwiększenie uwilgotnienia siedlisk, uwzględniające ich rodzajowe zróżnicowania w zakresie właściwości retencyjno-podsiąkowych gleb, a zwłaszcza porowatości, warunkującej zawartość powietrza w glebie w danej wilgotności. Osiągnięcie założonego celu, to jest optymalizacji gospodarki wodnej, wymaga odpowiedniej adaptacji systemów melioracyjnych oraz wprowadzenia odpowiedniego modelu organizacji i funkcjonowania służby realizującej tę gospodarkę.

PHARE program was aimed at preparing a pilot project of water management in order to reduce water pollution by agricultural effluents. It was realized in the two pilot watersheds: in the Kurpie region (rivers Omulew, Rozoga and Szkwa) and on the Szczecin Lowland (River Płonia). Presented studies involved the recognition of hydrogenic soils in the watersheds, soil drainage and transformation, and the effect of these processes (through organic matter mineralization) on a potential permeation of nitrogen compounds to the surface and ground waters. After estimating the types of hydrogenic soils, they were classified into soil-moisture prognostic complexes which enabled parameterizing of their features. Drainage status of the habitats has been estimated with the phytoindication method and mineralization of organic compounds has been determined in the laboratory with the incubation method. In spite of marked geographic differentiation of the studied watersheds, intensive drainage of hydrogenic habitats (stimulating soil organic matter and nitrogen mineralization) was found in both. For the sake of grassland production and for limiting mineralization and nitrification of nitrogen compounds, it is necessary to increase habitat moisturizing. This should consider different retentive and capillary properties of soils, especially their porosity which determines air content of the soil at a given moisture. Proper adaptation of the amelioration systems and the proper logistic model for the service realizing this type of management is necessary to achieve the undertaken goal i.e. the optimum water management.