Morfologiczne zróżnicowanie ekotypów trzcinnika piaskowego Calamagrostis epigeios (L.) Roth

Rekultywacja gruntów zdewastowanych przez przemysł polega na przywróceniu im życia biologicznego, umożliwiającego wegetację roślin wyższych. Trzcinnik piaskowy (Calamagrostis epigeios L. Roth) jest gatunkiem o zdolnościach pionierskich. Rozpoczyna on bowiem ciąg sukcesji naturalnej zarówno na hałdach odpadów kopalni węgla, jak też na wydmach piaskowych terenów zdewastowanych przez przemysł. Celowym jest więc poznanie biologii tego gatunku oraz określenie zakresu zmienności cech morfologicznych populacji występujących w Polsce. W 1996r. dokonano oceny cech morfologicznych 28 ekotypów trzcinnika piaskowego zebranych z terenu całego kraju. Dokonano pomiarów następujących cech morfologicznych: długość rozłogów na początku oraz po zakończeniu wegetacji, wysokość w fazie kłoszenia i pełni kwitnienia, długość i liczba wiech oraz bujność całej rośliny. Za najważniejszą cechę świadczącą o ekspansywności trzcinnika piaskowego uznano długość rozłogów. Ekotypy trzcinnika różniły się bardzo istotnie pod względem liczby wiech na roślinie. Różnorodność morfologiczna badanego materiału świadczy o bogactwie genotypowym trzcinnika piaskowego, występującego na stanowiskach naturalnych w Polsce. Istnieją więc możliwości wytworzenia populacji lub odmian tego gatunku, wykazujących wybitne zdolności pionierskie na gruntach bezglebowych i zdewastowanych.

Reclamation of lands devasted by the industry is a process of soil life restitution, which enables the vegetation of vascular plants. The bush-grass, known also as the wood small-reed, (Calamagrostis epigeios (L.) Roth) is a species with the pioneer capabilities. It starts the run of natural succession on coal mine waste dumps as well as on sandy dunes of the areas desolated by the nitrogen fertilizer factories. Therefore the investigation is advisable on the species biology and on the scope of morphological traits variation in the populations existing in Poland. The species Calamagrostis epigeios L. Roth syn. Calamagrostis gigantea Roshev is scattered mainly in lowlands and occasionally in lower uplands. Its stands are located mainly on loose, acidic soils rised from sands of various origin and on the saline soils. In 1996 morphological characters were evaluated for 28 ecotypes of bush-grass collected in various regions of the country. The ecotype clones were planted in 1995 in field experiment in 250 x 250 cm distance, on a sandy soil classified as a V category (one of the lowest in quality). Measurements and scorings were performed for the following morphological characters: creeping rhizomes length, plant height at heading and at flowering, length and number of panicles and tuft radius, which was a measure of vigour. The creeping rhizomes length was recognized as the most important character indicating expansiveness of the bush-grass. The value ranged from 45.4 to 178.8 cm at the average of 104.5 cm. The tuft radius, for plant vigour measure, varied between 7.0 and 32.8 cm. High diversity of ecotypes was stated also in respect of plant height at the flowering phase, which showed extreme values of 109 and 182 cm. The bush-grass ecotypes differed very significantly in respect of panicle number per plant. The morphological diversity of investigated material shows the germplasm wealth of bush-grass inhabiting the natural localities of Poland. So, there is a possibility to create new populations or varieties of the species of distinct pioneer abilities for the soilless and desolated areas.