Gasteroid fungi – the morphological characteristics of selected endangered and rare species noted in Poland

W pracy opisano osiem wybranych gatunków grzybów gasteroidalnych należących do rodzajów: Disciseda, Geastrum oraz Tulostoma. Były to następujące gatunki: Disciseda bovista, D. candida, Geastrum campestre, G. minimum, G. schmidelii, Tulostoma brumale, T. melanocyclum oraz T. squamosum. Wszystkie gatunki zebrano podczas badań nad grzybami wielkoowocnikowymi na siedliskach kserotermicznych Niecki Nidziańskiej głównie w latach 2010-2013. Badania prowadzono w sześciu zbiorowiskach roślinności kserotermicznej – Adonido-Brachypodietum pinnati, Festucetum pallentis, Inuletum ensifoliae, Sisymbrio-Stipetum capillatae, Seslerio- Scorzoneretum purpureae and Thalictro-Salvietum pratensis (nazewnictwo za Matuszkiewicz 2012). W fitocenozach tych zespołów wyznaczono trzydzieści powierzchni badawczych, na których prowadzono obserwacje w regularnych dwutygodniowych odstępach czasu. Zanotowane grzyby należą do gatunków silnie zagrożonych w naszym kraju. Tylko jeden z nich – Tulostoma brumale – posiada większą liczbę stanowisk i z tego powodu można uznać go za częstszy. Pozostałe należą do grzybów bardzo rzadkich, a także do gatunków wymierających w Polsce, kategoria E (Wojewoda & Ławrynowicz 2006). Do analizy morfologicznej wybrano gatunki, które w obrębie rodzajów wykazują niewielkie różnice w budowie owocników. Na podstawie cech makro- i mikromorfologicznych, które zaobserwowano podczas badań terenowych i laboratoryjnych, sporządzono pełne opisy zanotowanych taksonów. Istotne różnice w budowie owocników poszczególnych taksonów wynikają ze stopnia rozwoju i zachowania cech poszczególnych owocników (Tomaszewska et al. 2011). Cechy te zacierają się w miarę dojrzewania i starzenia się tych struktur. Na wykształcenie cech fenotypowych mogą także wpływać między innymi czynniki pogodowe i siedliskowe (Tomaszewska et al. 2012). Otrzymane wyniki wskazują na potrzebę dalszych badań tej grupy grzybów, w celu poznania pełnej zmienności cech budowy morfologicznej i poprawnej identyfikacji taksonów.

The aim of the work was to present the characteristics of selected species from Disciseda, Geastrum and Tulostoma genera which due to the small differences in morphology of their fruit bodies may pose some identification problems. The selected species of gasteroid fungi of these genera are described based on the materials collected during the course of our studies. All materials were gathered during the research into macromycetes in xerothermic habitats located in the Nida Basin. Taxa noted by us are considered to be very rare in the mycobiota of Poland and are highly endangered.