Geologia a religia. Współczesne spory o spory dawne

W XX-wiecznej historii nauk o Ziemi i życiu wyraźnie obecny był nurt prezentujący kształtowanie się współczesnej geologii, paleontologii czy biologii ewolucyjnej jako stopniowe uwalnianie nauki z ograniczeń narzucanych przez religię. Jednym z jego najważniejszych przedstawicieli był C.C. Gillispie. W ostatnich latach wielu historyków geologii podjęło polemikę z tą tradycją. Zalicza się do nich np. M.J.S. Rudwick, który usiłuje pokazać nie tylko, że religia nie hamowała rozwoju geologii, ale wręcz - że czasami odgrywała pozytywną rolę w kształtowaniu się tej dyscypliny. Wywody Rudwicka spotkały się jednak również z krytyką, np. ze strony A.M.C. Şengöra. Celem artykułu jest przedstawienie współczesnych dyskusji na temat relacji między geologią a religią na przełomie XIX i XX w. Porównywane są poglądy Gillispiego, Rudwicka i Şengöra, ze szczególnym uwzględnieniem ich oceny osiągnięć naukowych J.-A. Deluca (1727-1817), która to ocena w sposób wyraźny wydaje się zależeć od pozanaukowych poglądów rekonstruujących je historyków, na co zwraca uwagę m.in. D. Oldroyd.