Reguły polityczne i moralne

Rousseau jest słusznie uważany za szczególnie wnikliwego krytyka europejskiego społeczeństwa osiemnastego wieku. Karcił je za fascynację władzą, chwałą i rozrzutnością, za kultywowanie sztucznych potrzeb, brak szacunku dla cnoty i lekceważenie wypróbowanego charakteru moralnego. Jego krytyka jest często przesadna, ale jej ostrość bywa zbywana argumentem, że wymagała tego retoryka i zapał polemiczny. Myślę, ze problem jest poważniejszy. Rousseau nie przeprowadził linii, która by oddzielała jego osobistą niechęć wobec społeczeństwa opartego na fałszywych zasługach od zastrzeżeń ściśle moralnych. Ponadto nie potrafił ustalić, w jaki sposób można zmienić społeczeństwo, do którego czuł tak wiele niechęci. Jak przekonuję, wiąże się to z faktem, że stworzył dwie teorie normatywne. Sugerował, w jaki sposób można stworzyć sprawiedliwe państwo oparte na woli ogólnej, oraz w jaki sposób kobiety i dzieci powinny być poddane wychowaniu moralnemu. Niestety te dwa systemy nie zostały ze sobą powiązane i filozofia Rousseau nie ma jednolitej wykładni.