Dwa oblicza Hercena: filozofia wolności i „rosyjska idea”

Znaczenie Hercena w intelektualnej historii Rosji polega na tym, że w jego twórczości wykrystalizowała się ze szczególnym dramatyzmem niemal cała problematyka wielkich sporów o wolność i konieczność historyczną, o Rosję i ludzkość. Interesujące i znamienne jest, że Isaiah Berlin do końca swego życia uważał Hercena za największego myśliciela Rosji, a także za nieprześcigniony przykład uczciwości intelektualnej. Na pytanie „Kim chciałby pan być?” odpowiedział natychmiast „Aleksandrem Hercenem”. Dzięki jego oddziaływaniu na licznych anglojęzycznych specjalistów z zakresu historii myśli rosyjskiej upowszechnił się w literaturze przedmiotu pogląd, że głównym osiągnięciem filozofii Hercena była koncepcja całkowitej wolności samookreślenia, będącej skutkiem nieobecności jakiejkolwiek prawidłowości historycznej.