Deficyt obywatelstwa

In this paper the self-government reform of 1990 and its subsequent corrections of 1999 and 2002 are analysed from a sociological perspective. The critical analysis focuses on two basic concepts of self-governance: (i) the concept based on decentralisation, democratisation and citizenfocused government as represented by the main author of the reform Jerzy Regulski, and (ii) the concept currently being developed at the British Institute of Local Government Studies authored by Michael Clark and John Stewart, proposing two types of relations between a local authority and local residents, and consequently two types of commune and municipality (gmina) management: one oriented on the inhabitant-client and one oriented on the citizen-client relationship. Based on the criticism of the reform articulated by Regulski fifteen years after its implementation, as well as on the current data and his own analysis, the author proposes that today, after another ten years, the same criticism pointing to the still insufficient treatment of local residents as the main focus, or object of self-government concern, has lost none of its topicality. The channels of the democratic articulation of the interests of different groups of commune and municipality (gmina) inhabitants do not function properly, which is particularly evident in big cities.

Artykuł jest próbą krytycznego socjologicznego spojrzenia na reformę samorządową przeprowadzoną w Polsce w 1990 r. oraz na jej kolejne korekty w 1999 i 2002 r. Krytyka ta odwołuje się do dwóch podstawowych koncepcji samorządu. Po pierwsze, do demokratycznych, obywatelskich, decentralizacyjnych idei Jerzego Regulskiego, głównego autora tej reformy. Po drugie, do rozwijanej w brytyjskim Institute of Local Government Studies koncepcji Michaela Clarka i Johna Stewarta dwóch typów relacji między władzą lokalną a mieszkańcami i co zatem idzie ‒ do dwóch typów zarządzania gminą: zarządzania zorientowanego na mieszkańca-klienta i zarządzania zorientowanego na mieszkańca-obywatela. Opierając się na krytyce tej reformy dokonanej przez samego Regulskiego piętnaście lat po jej wprowadzeniu oraz aktualnych danych zastanych i badaniach własnych, autor próbuje pokazać, że po kolejnych dziesięciu latach krytyka tej reformy jako niedostatecznie upodmiotowiającej mieszkańców jest co najmniej tak samo aktualna. Kanały demokratycznej artykulacji interesów różnych grup mieszkańców gmin są mało funkcjonalne, zwłaszcza w dużych miastach.