ZAUFANIE INSTYTUCJONALNE W KONTEKŚCIE USTAWOWEJ ZASADY ZAUFANIA JEDNOSTKI DO PAŃSTWA

This paper is an attempt to approach the principle of legitimate expectations and protection of trust from the perspective of institutional trust. The main question concerns the meaning of the term ‘trust’ as used in the Code of Administrative Procedure and the Tax Law. The further concern is whether institutional trust is at all conceptually possible. An affirmative answer to that requires adding the ‘placing a bet’ or an ‘interest perspective’ regarding the trusting person to the definition of ‘trust’. The absence of that ingredient leads to a conclusion that the term ‘trust’ as used in article 121 of the Tax Law and article 8 of the Code of Administrative Procedure would merely denote relying on the organ of administration rather than having trust in it. Understanding the term ‘trust’ enables one to establish that the trust in public organs of administration is of pragmatic and moral nature.

Artykuł podejmuje kwestię tak zwanego zaufania instytucjonalnego, czyli takiego, w której z jednej strony znajduje się jednostka, z drugiej – instytucje (na przykład organy administracji państwowej). Autor stara się odpowiedzieć na pytania, jakie znaczenie można przypisać terminowi „zaufanie” użytemu w przepisach ustaw Kodeks postępowania administracyjnego i Ordynacja podatkowa oraz czy – w świetle formułowanych w literaturze przedmiotu definicji terminu „zaufanie” – zaufanie instytucjonalne jest w ogóle pojęciowo możliwe. Proponowana odpowiedź jest następująca: zaufanie instytucjonalne jest pojęciowo możliwe w świetle definicji „zaufania” jako zakładu, ale definicja ta nie uwzględnia elementu korzystnego dla podmiotu ufającego. Przyjęcie definicji zaufania jako zakładu bez elementu korzystnego dla podmiotu ufającego prowadzi do uznania, że termin „zaufanie” użyty w art. 121 § 1 Ordynacji podatkowej i art. 8 Kodeksu postępowania administracyjnego oznacza jedynie sytuację „polegania na” organie administracji, a nie zaufania do niego. Jeżeli natomiast definicję tę uzupełnić o ten element, to wówczas porównanie rodzajów oczekiwań podmiotu ufającego w świetle zasad ogólnych analizowanego Kodeksu i Ordynacji uzasadnia wniosek, że zaufanie jednostki wobec organów administracji stosujących prawo może mieć wymiar instrumentalny oraz moralny.