Łódzki ośrodek badań historycznych. Przeszłość i teraźniejszość

The author raises the question of what Polish historiography owes to the Lodz Historical Institute and as a reply, he sketches most important turning points and accomplishments in the 75-year long presence of a study of history at the University of Lodz. Phase one, from 1945 to 1948, was the period when – especially in the first couple of years – Lodz actually assumed the role of a ‘provisional’ capital. It exhibited relative pluralism of the historical community and significant intellectual ferment. Phase two, that lasted until 1956, was the period of Stalini-zation of Polish historiography, that affected the Lodz Historical Institute maybe even to a greater extent than others. Phase three that continued till the end of the 1960s and phase four that spanned over the 1970s, were the periods of ‘normalization’, that is of return towards source studies and creating one’s own academic identity, as well as of ‘stabilization’, when strong faculty base was built. These were also the times when four ‘schools of history’ – recognizable not only from the Polish perspective but also from the European one – started to take shape within the Lodz historical community. These included: the school of ethnohistory, the school of history of historiography, the Lodz school of Byzantinology, and the school of history of diplomacy and international affairs. The achievements of these four schools are subject to a short presentation in this article.

Autor stawia pytanie, co zawdzięcza polska historiografia ośrodkowi łódzkiemu, by w odpowiedzi zarysować najważniejsze punkty zwrotne i osiągnięcia w 75-letniej obecności studium historii na Uniwersytecie Łódzkim. Faza pierwsza obejmuje okres 1945–1948, gdy Łódź faktycznie odgrywała – zwłaszcza w pierwszych latach – rolę „zastępczej” stolicy. Cechował ją względny pluralizm środowiska historycznego i duży ferment intelektualny. Faza druga, trwająca do 1956 r., to okres stalinizacji polskiej historiografii, której ośrodek łódzki podlegał może jeszcze w większym stopniu niż inne. Fazy trzecia, trwająca do końca lat sześćdziesiątych, i czwarta, obejmująca lata siedemdziesiąte, to okresy „normalizacji”, czyli powrotu do badań źródłowych i budowania własnej akademickiej tożsamości, oraz „stabilizacji”, czyli zbudowania solidnego zaplecza kadrowego. Wtedy też zaczynają się kształtować w obrębie łódzkiego środowiska historycznego cztery „szkoły historyczne”, rozpoznawalne nie tylko z perspektywy polskiej, lecz także europejskiej: szkoła etnohistorii, szkoła historii historiografii, łódzka szkoła bizantynologii oraz szkoła historii dyplomacji i stosunków międzynarodowych, których dorobek pokrótce jest w artykule omawiany.