Idea nowego początku w słowackich wizjach dziejów z połowy XIX wieku

The idea of new beginning in the Slovak vision of history from the mid-19th centuryThe point of this paper is to show that the idea of new beginning was clearly present in mid-19th century Slovak literature. This idea became the means of conveying revisions of Slovak history. It was also a sign of a deep cultural change, resulting from factors including secularisation and the influence of nationalist ideology. The direction of change can be observed in selected works by Janko Kráľ, Viliam Pauliny-Tóth, and Jonáš Záborský. These writers challenge the optimistic view of the world by seeing in it a fundamental mistake that needs to be corrected. They propose correcting the myth of origin (Christian, national), but on the basis of a hermetic paradigm (magic and/or gnosis). Thus they create a false dimension of transcendence that becomes the foundation of the “new era”. Idea nowego początku w słowackich wizjach dziejów z połowy XIX wiekuArtykuł poświęcony jest kwestii obecności w literaturze słowackiej idei nowego początku, wyraźnie pojawiającej się w historiozoficznych projektach z połowy XIX wieku. Choć w kulturze słowackiej idea ta pojawia się w obszarze oddziaływania idei odrodzeniowej, w istocie niesie ze sobą alternatywne treści. Będąc znakiem głębokich zmian kulturowych związanych m.in. z sekularyzacją i nasilaniem się tendencji nacjonalistycznych, idea nowego początku w kontekście słowackim staje się nośnikiem znaczeń rewizyjnych, a zarazem kamieniem węgielnym modernistas. Różne jej warianty odnaleźć możemy w wybranych utworach Janka Kráľa, Viliama Pauliny-Tótha, Jonáša Záborskiego. Wskazani pisarze, zakwestionowawszy optymistyczną wizję świata, zaproponwali nowe warianty mitu początku (chrześcijańskiego, narodowego) oparte na paradygmacie hermetycznym (magicznym i/lub gnostycznym). Wykreowany przez nich nowy początek okazuje się jednakże ofiarować fałszywy wymiar transcendencji. Sam w sobie wykazuje cechy eklektycznej ideowej hybrydy, znamionuje podmiotowość jeszcze słabo ukonstytuowaną, lecz wyraźnie aspirującą do zmiany swego statusu ontologicznego.