THE COOPERATIVE MEMBER’S PROPRIETARY RIGHT TO AN APARTMENT: A LEGAL SURVIVAL OF THE PERIOD OF ACTUALLY EXISTING SOCIALISM IN POLISH PRIVATE LAW

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest przykładem reliktu prawnego epoki socjalizmu realnego, który przetrwał pomimo przemian społeczno-gospodarczych, politycznych i prawnych zapoczątkowanych w 1989 r. Omawiane prawo zostało powołane do życia w latach 50. XX w., a swoją formę ustawową uzyskało w 1961 r. Jego powstanie było uwarunkowane istniejącymi w minionym okresie stosunkami politycznymi i gospodarczymi, a także względami ideologicznymi. Prawo to miało bowiem zastąpić odrębną własność lokali, przy równoczesnym zapewnieniu uprawnionym możliwości władania, za pomocą prawa in rem, lokalem, którego budowę sfinansowali z własnych środków. Ramy prawne omawianej instytucji w okresie PRL nacechowane były elementami „uspołeczniającymi”, m.in. uniemożliwiając nabycie więcej niż jednego prawa przez tę samą rodzinę, uzależniając podnajęcie lokalu od zgody spółdzielni, czy też wtórne nabycie prawa mortis causa i inter vivos od przyjęcia nabywcy w poczet członków spółdzielni. Po roku 1989 spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nie zostało automatyczne przekształcone w odrębną własność lokali, czego można by się spodziewać w kontekście transformacji od gospodarki nakazowo-rozdzielczej do gospodarki rynkowej. Pomimo postępującej konwergencji pomiędzy spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu oraz odrębną własnością lokalu, widocznej zarówno w warstwie prawnej, jak też w szczególności w zakresie funkcji społeczno-gospodarczych, prawo to istnieje nadal w obrocie stanowiąc relikt prawny epoki socjalizmu realnego.