Koncepcja inteligentnego rozwoju (smart development) – wyzwanie dla planowania obszarów wiejskich

The development of rural areas is entering a stage where we are increasingly using the opportunities provided by technology. Its essence is the use of information and knowledge to introduce social and economic innovations. This is important because in the process of overcoming the peripherality of rural regions, the role of technological innovations, especially new ways of communication, is increasingly recognized. The implementation of smart development strategies, including new approaches of rural development, is one of the key challenges facing European and national institutions that are responsible for finding solutions to prevent social marginalization processes. The article discusses the genesis of the concept of smart development and its rural context. The processes of social changes with which technological changes are to be combined are also defined.

Inteligentny rozwój obszarów wiejskich (rural smart development) jest stosunkowo nową koncepcją w polityce społecznej, ekonomicznej i przestrzennej Unii Europejskiej. Działanie to wpisuje się w obecne trendy planowania rozwoju państw i regionów UE. W oparciu o zintegrowane podejścia strategiczne, które odzwierciedlają priorytety UE, a także potrzeby danego terytorium, programy rozwoju obszarów wiejskich wspierają różne działania społeczne w tym zakresie. Aktywność interesariuszy ma na celu dalszą modernizację obszarów wiejskich, w tym inwestycje w infrastrukturę oraz projekty w zakresie łączności cyfrowej oraz budowy oddolnych inicjatyw lokalnych. Koncepcja inteligentnego rozwoju wsi zakłada generowanie procesów innowacji społecznych i ekonomicznych, a tym samym wzmacnianie zasobów terytorialnych. Istota takiego rozwoju opiera się m.in. na modernizacji usług publicznych za pomocą technologii cyfrowych, a także na lepszym wykorzystaniu wiedzy w inicjatywach społecznych i gospodarczych. Technologie cyfrowe i innowacje społeczne prowadzą do wzrostu jakości życia mieszkańców oraz lepszego wykorzystania zasobów terytorialnych (Barca 2009). Od początku XXI wieku w polityce rozwoju UE, w tym polityce spójności terytorialnej, podkreśla się rolę wiedzy, zakorzenienia, instytucji oraz, co za tym idzie, kultury lokalnej. Zwróciło to uwagę interesariuszy rozwoju regionalnego i lokalnego na taki rodzaj działań i spodziewanych efektów, które odnoszą się wprost do dynamiki miejsc, ich charakteru, zróżnicowania, zmienności, jak również różnej ich odporności/wrażliwości na procesy zachodzące w otoczeniu. Cele polityki przestrzennej, zawarte m.in. w Strategii „Europa 2020”, muszą być zatem na tyle elastyczne, aby można było realizować potrzeby społeczne ludzi zamieszkujących różne obszary wiejskie wspólnoty. W artykule poruszono kwestię genezy koncepcji inteligentnego rozwoju oraz jej wiejskiego kontekstu. Określono również procesy przemian społecznych, które stanowią ogólne płaszczyzny oddziaływania koncepcji inteligentnego rozwoju obszarów wiejskich.