Uwarunkowania tworzenia „Sieci najciekawszych wsi”. Wyniki oceny eksperckiej 50 polskich miejscowości

Transformations that occur in Polish rural areas also impact tourism and recreation enterprises. Starting the rural development programs successfully activates processes of modernisation in many fields of social and economic life, including material base (infrastructure), which is an essential element in the functioning of settlement systems. The aim of this study is to present selected results of the expert analysis of 50 Polish villages, which are characterised by a high concentration of cultural values – material, institutional and spiritual. The assessment of a group of rural settlements was meant to determine the potential for creating the Network of the Most Interesting Villages (SNW). The article presents the factual basis for such evaluation, the differentiation in group of villages according to selected traits, especially those describing the infrastructural plane for developing the tourism and recreational functions.The recipe for success includes many elements. The most important ones include attractive spatial configuration in which there is no shortage of central locations that are the focus of educational and recreational functions, the social awareness of the value of one’s own heritage and the ability to describe it (the purpose of stay), the existence of long-lasting institutions referring to the historical memory and communal activities, the ability to create the media for narration placed in the internal environment, somewhat-formed path of its own development based on own resources (developed tourism functions), as well as participation in local and regional network of town with varying functions, and natural and anthropogenic environmental values (tourist regions).

Celem opracowania jest interpretacja wyników oceny eksperckiej 50 polskich wsi, które charakteryzują się dużymi walorami kulturowymi. Ocena grupy miejscowości wiejskich miała na celu określenie możliwości utworzenia „Sieci Najciekawszych Wsi”. W artykule przedstawiono podstawy metodyczne oceny oraz zróżnicowanie grupy wsi w zakresie wybranych cech. Celem tworzącej się „Sieci Najciekawszych Wsi” jest budowa markowego produktu turystycznego na obszarach wiejskich. Tworzenie „Sieci Najciekawszych Wsi” jest procesem długofalowym, któremu towarzyszy wiele celów w różnych aspektach funkcjonowania wiejskich miejscowości. Operatorem powstającego produktu markowego jest Polska Sieć Odnowy i Rozwoju Wsi (PSORW) – stowarzyszenie ok. 50 podmiotów, głównie samorządów gminnych. Rozkład przestrzenny wybranych do projektu 50 wsi pokazał, że największe zasoby materialnego dziedzictwa kulturowego charakteryzują się regiony, w których przeważała bardziej trwała zabudowa mieszkaniowa i gospodarcza (cegła, kamień, szachulec) przed II wojną światową – tj. w obszarach przyłączonych do Polski w 1945 roku (zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie, opolskie, warmińsko-mazurskie). Stan zachowania oryginalnych układów przestrzennych oraz fizjonomicznych zależał w dużej mierze od intensywności powojennych przekształceń osadnictwa wiejskiego pod wpływem industrializacji i urbanizacji. Stosunkowo dużo interesujących pod tym względem wsi znajduje się w rolniczych obszarach województwa podlaskiego, lubelskiego, małopolskiego, podkarpackiego. Wśród najlepiej ocenionych aspektów znalazły się: przyroda i krajobraz wewnątrz miejscowości, wyróżniki wsi, wjazdowe ciągi komunikacyjne, obiekty zabytkowe, przyroda i krajobraz w otoczeniu, układ ruralistyczny. Najsłabiej podczas oceny wypadły następujące aspekty: charakter i stan ogrodzeń, stan techniczny zabudowy, usługi, produkty, pamiątki, system opisu trasy, miejsca dla turystów, system informacji wizualnej.