Opieka okołoporodowa w Polsce po transformacji ustrojowej – między medykalizacją a demedykalizacją?

There has been a lot of changes in the provision of care for women during the perinatal period and newborns since the early 90s past century. These changes are an example occurring in parallel to the process of medicalization and the tendency to demedicalization. The aim of this paper is to characterize the changes in perinatal care after the political transformation and to analyse these changes from the perspective of the theory of medicalization. In this article I describe the perinatal care present in Poland at the beginning of the 21st century. I analyse three effects of medicalization: increasing number of unjustified medical interventions, ignoring the needs of childbearing women and reducing the role of midwives. I assert that we observe two contradictory tendencies. On the one hand, the medicalization of perinatal care is promoted by physicians. On the other hand, the demedicalization has its advocates among women and midwives. The question then arises whether these tendencies are exclusive or they are an example of democratization in the field of perinatal care, which are increasingly influenced by active in civil society, various pressure groups.

Od początku lat 90. XX w. nastąpiło wiele zmian w zakresie świadczenia opieki nad kobietą w okresie okołoporodowym oraz nad noworodkiem. Zmiany te są przykładem występującej równolegle do procesu medykalizacji tendencji do demedykalizacji. Celem artykułu jest przedstawienie zmian w zakresie opieki okołoporodowej po transformacji ustrojowej oraz analiza tych przeobrażeń z perspektywy teorii medykalizacji. W pracy staram się scharakteryzować opiekę okołoporodową w Polsce na początku XXI w. w odniesieniu do trzech skutków medykalizacji, tj. rosnącej liczby nieuzasadnionych interwencji medycznych, nieuwzględniania potrzeb rodzących oraz ograniczenia roli położnych. Stawiam tezę, że obserwujemy dwie sprzeczne tendencje. Z jednej strony medykalizacja opieki okołoporodowej jest promowana przez lekarzy, z drugiej demedykalizacja ma swoich zwolenników i zwolenniczki wśród kobiet i położnych. Powstaje zatem pytanie, czy te tendencje wzajemnie się wykluczają czy też stanowią przykład demokratyzacji również w zakresie opieki okołoporodowej, na którą coraz większy wpływ mają aktywne w społeczeństwie obywatelskim różne grupy nacisku.