Ogólna teoria wartości w filozofii Marii Gołaszewskiej

Der Autor des Artikels verfolgt das Ziel, die allgemeine Theorie der Werte aufgrund der ästhetischen Schriften von Maria Gołaszewska darzustellen und zu interpretieren. Gołaszewska hat für den Ausgangspunkt ihrer axiologischen Überlegungen einige Anschauungen von Roman Ingarden angenommen und mit ihren Ergebnissen einen wesentlichen Beitrag zum axiologischen Gedanken im Polen der zweiten Hälfte des 20. Jahrhunderts geleistet. Im ersten Teil zeige ich die methodologischen Grundlagen der Axiologie von Maria Gołaszewska. Im zweiten Teil analysiere ich, wie der Entwurfder „relativ isolierten Systeme” von R. Ingarden zum Nachdenken über die Systemauffassung des axiologischen Universums eingesetzt wird. Der dritte Teil betrifft das Konzept der „axiologischen Situation” und enthält die Untersuchung der grundsätzlichen Aspekte der Werte: der Objekt-Subjekt- Struktur, der Werte als einer im Sein enthaltenen Möglichkeit und der Werte als Bedeutungsverhältnis.

The aim of the article is to present and develop an interpretation of general theory of value on the basis of the aesthetic works of Maria Gołaszewska. Taking as a starting point for her axiological inquiries selected concepts of Roman Ingarden, Gołaszewska contributed significantly to the Polish axiological thought of the second half of the 20th century. The first part of the article concerns the methodological background of the axiological reflection developed by Gołaszewska.The second part explicates the application of Ingarden’s concept of “relatively isolated systems” to the analysis of a systematic approach of axiological universum. The third part focuses on the concept of “axiological situation” and analyses key aspects of a value: its object and subject structure, its conceptions as a possibility residing in being, and as a relation of meanings.

Głównym celem artykułu jest prezentacja i interpretacja ogólnej teorii wartości na podstawie estetycznych pism Marii Gołaszewskiej, która – przyjmując za punkt wyjścia swoich poszukiwań aksjologicznych niektóre poglądy Romana Ingardena – uzyskała rezultaty stanowiące znaczny wkład w polską myśl aksjologiczną drugiej połowy XX wieku. W pierwszej części artykułu pokazuję metodologiczne podstawy aksjologii M. Gołaszewskiej. W drugiej części analizuję zastosowanie Ingardenowskiej koncepcji „systemów względnie izolowanych” do rozważań nad systemowym ujęciem uniwersum aksjologicznego. Część trzecia dotyczy koncepcji „sytuacji aksjologicznej” oraz zawiera analizę podstawowych aspektów wartości: struktury przedmiotowo-podmiotowej, wartości jako możliwości tkwiącej w bycie oraz wartości jako stosunku znaczeń.