Poza absolutyzm i relatywizm. Anty-antyetnocentryzm Richarda Rorty’ego

Der Artikel konzentriert sich auf der kritischen Darstellung der Moralauffassung von Richard Rorty, deren Hauptzug im Versuch besteht, hinter die Gegenüberstellung Absolutismus-Relativismus zu gelangen und eine Lösung zu finden, die die Schwäche sowohl des ersten als auch des zweiten Standpunkts vermeiden würde und zugleich frei von Fundamentalismus, Dogmatismus, Pessimismus oder axiologischem Nihilismus wäre. Rorty sieht eine solche Lösung in einem Standpunkt, den er als Anti-Antiethnozentrismus bezeichnet. Dieser Standpunkt beruht auf der Betrachtung der Werte und Moralnormen als historisch-kulturelle Erzeugnisse ohne einen bedingungslosen und absoluten Charakter sowie auf der Betrachtung der Moral als einer Sammlung von solchen Sitten, Verhaltensweisen und Praktiken, die von der jeweiligen Gesellschaft und Kultur anerkannt werden. Rortys Anti-Antiethnozentrismus unterscheidet sich vom Relativismus durch die Ablehnung der Überzeugung, dass verschiedene Wertesysteme gleichermaßen gut sind und dass man diese Systeme nicht vom Standpunkt anderer Systeme aus beurteilen kann. Vom Absolutismus und Fundamentalismus unterscheidet er sich wiederum durch die ständige Betonung, dass die durch die westlichen Demokratien vertretenen Werte zwar nicht bedingungslos und objektiv gut sind, dass sie es dennoch verdienen, gepflegt und verbreitet zu werden.

The article focuses on a critical presentation of Richard Rorty`s conception of morality. It can be characterized by an attempt to go beyond the opposition between absolutism and relativism, thus leading to finding a solution that would avoid the weaknesses of both positions, and - at the same time - be free from fundamentalism, dogmatism and axiological nihilism. Such a solution is seen by Rorty in the anti-antiethnocentrism which treats values and moral norms as historical and cultural artifacts devoid of unconditional and absolute character, whereas morality is perceived as a set of customs, behaviors and practices that a given society and culture approve of. Rorty`s anti-antiethnocentrism is distinguished from relativism by the rejection of a belief that various systems of values are equally valuable and that they cannot be judged from the perspective of other frameworks. It is distinguished from absolutism by a countinouous highlighting that - although Western values are not something absolutely and objectively good - they are nonetheless worth of preservation and promotion in the world.

Niniejszy artykuł koncentruje się krytycznej prezentacji Richarda Rorty’ego koncepcji moralności, której rysem zasadniczym jest próba wyjścia poza opozycję absolutyzm–relatywizm i znalezienia rozwiązania, które unikałoby słabości zarówno pierwszego jak i drugiego stanowiska, a jednocześnie wolne byłoby od fundamentalizmu, dogmatyzmu, pesymizmu czy nihilizmu aksjologicznego. Rorty rozwiązanie takie widzi w stanowisku, które określa mianem anty-antyetnocentryzmu, a które polega na uznaniu wartości i norm moralnych za historyczno-kulturowe wytwory, pozbawione bezwzględnego i absolutnego charakteru, moralności zaś za zbiór tych zwyczajów, zachowań i praktyk, które dane społeczeństwo i kultura aprobują. Od relatywizmu anty-antyetnocentryzm Rorty’ego odróżnia się poprzez odrzucenie przekonania, że różne systemy wartości są jednakowo dobre i że nie można tych różnych systemów oceniać z perspektywy innych systemów. Od absolutyzmu i fundamentalizmu, z kolei, etnocentryzm Rorty’ego różni się ciągłym podkreślaniem, że wartości, reprezentowane przez zachodnie demokracje, nie są czymś bezwzględnie i obiektywnie dobrym, niemniej jednak wartym pielęgnowania i propagowania.