Technika, sztuka, „filozoficzny sen”? Początki fotografii a pytanie o naturę i historię medium

Za datę wynalezienia fotografii przyjmuje się rok 1839, w którym François Arago ogłosił proces dagerotypii Louisa Daguerre’a. Jednakże początki fotografii są zagadnieniem złożonym. W najbardziej rozpowszechnionym ujęciu określa je historia technologicznej rywalizacji o prymat pierwszeństwa, w której prócz Daguerre’a ważne miejsce zajęli m.in. Nicéphor Niépce czy William Henry Fox Talbot.Niniejszy artykuł dotyczy rozmaitych ujęć początków fotografii, pojmowanych jako alternatywne bądź uzupełniające się opowieści. Szczególna uwaga poświęcona została koncepcji „idei fotografii” przed 1839 rokiem, zjawisku tzw. „protofotografów”, a także związkowi owych postaw z przemianami w obszarze sztuk plastycznych, literatury czy zjawisk para-teatralnych. Przede wszystkim jednak omówiono konsekwencje rozmaitych ujęć początków fotografii – narodowego, kulturowego, estetycznego – dla pojmowania historii i natury medium na przestrzeni niemal dwóch stuleci.  Technology, Art, “Philosophical Dream”? The Beginnings of Photography and the Question about the Nature and History of the Medium SUMMARYThe date of the invention of photography is commonly recognized to be the year 1839, in which François Arago announced the daguerreotype process of Louis Daguerre. However, the beginnings of photography are a complex problem. In the most common approach they are defi ned by the history of technological rivalry for primacy, in which, apart from Daguerre, an important position was occupied by inter alia Nicéphor Niépce or William Henry Fox Talbot. The present article discusses various approaches to the beginnings of photography, understood as alternative or complementary narratives. Special attention is devoted to the conception of “the idea of photography” before 1839, the phenomenon of the so-called “proto-photographers”, and the connection between these attitudes and transformations in the area of plastic arts, literature, or para-theatrical phenomena. The article fi rst of all discusses the consequences of various approaches to the beginnings of photography – national, cultural, or esthetic approaches to the understanding of the history and nature of the medium over the period of almost two centuries.