Krytyczna pedagogika religii – zarys problematyki

The purpose of this article is to present the genesis and the development of religious education in the aspect of critical paradigm. The main thesis introduces 20th century pedagogical and religious inquiries by means of analysis, primarily involved in the phase of ideological and critical interpretation. A few major traditions connected with religious education are discussed, including American, Anglo-Saxon and German research, established at the beginning of the 20th century and most intensively developed over the interwar period, due to the demands of liberal theology and emancipation trends. The German analysis appears to be crucial, with its demands of critical review of religious upbringing in Protestant Church in Germany, where they were initiated mainly by educators and school teachers. Religious education based on critical paradigm was not focused on shaping theology, monotheism or even evangelicality then, but above all humanity in its excellent form of its Devine origin. The text not only presents the aspect of critical religious education, but at the same time discusses selected aspects of social, psychological or philosophical research. Therefore, the issues of upbringing and religious education receive wider range of possible criteria and tools enabling its understanding. The research mostly concerns contemporary matters present in Polish religious education and the crucial role is played by the works of C. Rogowski, B. Milerski and J. Bagrowicz.   English translation: Anna Moroz-Darska The translation was financed with funds made available by the Ministry of Finance and Higher Education under contract No. 661/P-DUN/2018 of 13 July 2018 as a part of the execution of task 1: the creation of English-language versions of the issued publications in 2018.

Celem tego artykułu jest przedstawienie genezy i rozwoju edukacji religijnej w aspekcie krytycznego paradygmatu. Główna teza wprowadzona w XX wieku przez badania pedagogiczne i religijne za pomocą analizy, jest głównie zaangażowana w interpretacje ideologiczne i krytyczne. Tekst omówia kilka głównych tradycji związanych z edukacją religijną, w tym badania amerykańskie, anglosaskie i niemieckie, ustalone na początku XX wieku i najintensywniej rozwijane w okresie międzywojennym, ze względu na wymogi teologii liberalnej i trendy emancypacyjne. Wydaje się, że analiza niemiecka ma tu kluczowe znaczenie, a jej żądania obejmują krytyczną ocenę religijnego wychowania w kościele protestanckim w Niemczech, gdzie zaangażowani byli inicjowani głównie przez wychowawców i nauczycieli szkolnych. Religijna edukacja oparta na paradygmacie krytycznym nie skupiała się na kształtowaniu teologii, monoteizmu, a nawet ewangeliczności, ale przede wszystkim ludzkości w jej doskonałej formie pochodzenia boskiego. Tekst nie tylko przedstawia aspekt krytycznej edukacji religijnej, ale jednocześnie omawia wybrane aspekty badań społecznych, psychologicznych i filozoficznych. Dostrzec można, że kwestie wychowania i edukacji religijnej otrzymują szerszy zakres możliwych kryteriów i narzędzi umożliwiających ich zrozumienie. Badania dotyczą przede wszystkim współczesnych zagadnień z zakresu polskiej edukacji religijnej, a kluczową rolę odgrywają prace C. Rogowskiego, B. Milerskiego i J. Bagrowicza.   Tłumaczenie na język angielski: Anna Moroz-Darska Tłumaczenie sfinansowano ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na podstawie umowy nr 661/P-DUN/2018 z dnia 13 lipca 2018 roku w ramach realizacji zadania 1 – stworzenie anglojęzycznych wersji wydawanych publikacji w 2018 roku.