Spatial Diversification Of Living Standards In The Former Communist Countries Of Central And Eastern Europe And The Balkans / Analiza Zróżnicowania Przestrzennego Poziomu Życia w Krajach Postkomunistycznych Europy Środkowo- Wschodniej I Na Bałkanach

The aim of this paper is to present the results of research on the variation in the standard of living and quality of life of the inhabitants of Central and Eastern European and the Balkan countries previously belonging to the Soviet sphere of influence. Nineteen post-communist countries were selected for this research, including: seven from the group of post-socialist countries, seven post-Soviet countries, and five from former Yugoslavia. The research procedure adopted involved static (comparative analysis of life quality indexes - Quality of Life Index (QLI) and Human Development Index (HDI) and dynamic (assessment of standard of living based on synthetic taxonomic measures for the years 2007 and 2012) data analysis. The findings indicate a significant variation in the living standards among the inhabitants of post-communist countries. Depending on the scope and accuracy of the quality life measures used, the countries’ ranking positions show a slight variation, though in all cases similar trends are noticeable. The countries of former Czechoslovakia (the Czech and the Slovak Republics) show the highest standard of living. Other countries belonging to the EU also ranked relatively high. Such Balkan states as Albania, Moldova, Bosnia and Herzegovina ranked poorly. The results of multidimensional analysis confirmed these findings and, moreover, allowed for the determination of the trends in living conditions in particular countries. In 2007 a higher-than-average standard of living was identified in nine countries, whereas in 2012 this was the case for 10 countries. As compared to 2007, GDP growth was observed in 16 countries, as well as improvements in health care (increases in health care outlays) and increases in the number of Internet users. However, some phenomena may be disturbing - the rise in unemployment (16 countries), decline in population growth (9 countries) and growing inflation (7 countries). To recapitulate, the standard of living enjoyed by the population of postcommunist countries is gradually improving, though the pace of changes and trends vary across those countries. What’s more, the results show that with the exception of those countries which are EU members, belonging to specific groups of post-communist countries (post-socialist, post-Soviet and former Yugoslavia) does not affect significantly their populations’ standard of living and quality of life.

Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań dotyczących zróżnicowania poziomu i jakości życia mieszkańców krajów postkomunistycznych Europy Środkowo- Wschodniej i krajów bałkańskich. Z grupy państw postkomunistycznych, do badań szczegółowych wybrano 19 krajów, w tym: 7 z grupy państw postsocjalistycznych, 7 poradzieckich i 5 z byłej Jugosławii. Przyjęta procedura badawcza pozwoliła na analizę zagadnienia zarówno w ujęciu statycznym (analiza porównawcza rankingów wskaźników jakości życia - Quality of Life Index (QLI) i Human Development Index (HDI)), jak i dynamicznym (ocena poziomu życia na podstawie taksonomicznych mierników syntetycznych za lata 2007 i 2012). Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na znaczne zróżnicowanie poziomu życia mieszkańców w krajach postkomunistycznych. W zależności od zakresu i stopnia szczegółowości użytych wskaźników jakości życia pozycje rankingowe badanych krajów nieznacznie się różnią, ale we wszystkich zauważalne były te same tendencje. Najwyżej oceniono warunki życia panujące w krajach byłej Czechosłowacji (Czech i Słowacji) oraz Słowenii. Na stosunkowo wysokich pozycjach sklasyfikowano także pozostałe kraje należące do UE. Natomiast najsłabiej wypadły kraje bałkańskie takie jak: Albania, Mołdawia i Bośnia i Hercegowina. Wyniki analizy wielowymiarowej potwierdziły te oceny i ponadto, pozwoliły na określenie kierunków zmian w warunkach życia mieszkańców poszczególnych krajów. W 2007 roku poziom życia określony jako wyższy od przeciętnego stwierdzono w 9 krajach, a w 2012 roku było już 10 takich krajów. W porównaniu do 2007 roku wzrost GDP per capita odnotowano w przypadku 16 państw, poprawiła się sytuacja w ochronie zdrowia (wzrost wydatków na ochronę zdrowia) oraz wzrosła liczba użytkowników Internetu. Odnotowano również niepokojące zjawiska- wzrost bezrobocia (16 krajów), spadek przyrostu naturalnego (9 krajów) oraz rosnąca inflacja (7 krajów). Reasumując, poziom życia mieszkańców w krajach postkomunistycznych stopniowo się poprawia, lecz tempo i kierunki zmian w poszczególnych krajach nadal są różne. Ponadto stwierdzono, że w przeciwieństwie do członkostwa w Unii Europejskiej, przynależność danego państwa do określonej grupy krajów postkomunistycznych (postsocjalistycznych, poradzieckich i byłej Jugosławii) nie ma istotnego wpływu na poziom i jakość życia jego mieszkańców.