Element przypadkowy i wrogi, karierowicze, moralnie rozłożeni, sypacze i deklaranci. Obraz członków Polskiej Partii Robotniczej w województwie lubelskim w świetle spraw Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej PPR w Lublinie w latach 1945–1948

Zakończenie działań wojennych wiązało się z początkiem dążeń Polskiej Partii Robotniczej do objęcia kontroli w każdej dziedzinie życia. Droga do tego celu wymagała przekształcenia organizacji konspiracyjnej w partię zdolną do rządzenia państwem. Utrzymanie posłuszeństwa członków było jednym z priorytetów jej kierownictwa. Organem zajmującym się wykrywaniem i karaniem przewinień była Centralna Komisja Kontroli Partyjnej, której podlegały komisje wojewódzkie. Celem artykułu jest przedstawienie rysu socjologicznego działaczy PPR, którzy znaleźli się w spectrum zainteresowania Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej w Lublinie, przy wykorzystaniu metod statystycznych obrazujących m.in. ich wiek, zawód czy staż partyjny. Analiza wydanych postanowień i ich motywów pokaże, jakie przewinienia były rejestrowane, jakie stosowano wobec nich kary oraz ułatwi zrozumienie problemów partii w pierwszych latach „władzy ludowej”. Większość z 1358 spraw pochodziła z terenu Lublina, w którym WKKP miała największe wpływy. Najwyższy odsetek karanych stanowili młodzi działacze o krótkim stażu partyjnym, przeważająca ich część utrzymywała się z pracy fizycznej, choć wielu z nich zajmowało stanowiska partyjne i administracyjne. Niemal taką samą liczbę spraw sfinalizowano wykluczeniem i umorzeniem postępowania, część zgłoszeń nie była zgodna z prawdą. Członkowie komisji starali się wypełniać obowiązki wychowawcze, o czym świadczyła liczba kar porządkowych. Najbardziej rozpowszechnionymi przewinieniami były pijaństwo, naruszanie dyscypliny partyjnej i nadużycia materialne, częste były przypadki współpracy z podziemiem niepodległościowym i przestępstw z okresu okupacji, co pokazuje niedostateczne rozeznanie kierownictwa w przeszłości działaczy. WKKP, zdając sobie sprawę z posiadania nielicznych kadr, niekiedy odstępowała od wykluczenia sprawujących funkcje działaczy, tolerując ich do czasu znalezienia właściwych kandydatów na te stanowiska. Wnioski wydają się dla partii niekorzystne, należy jednak zaznaczyć, że w porównaniu z ogółem członków PPR w województwie liczba posądzonych wydaje się niewielka.