Major Zygmunt Kunisz – artylerzysta zamordowany w Charkowie (1894–1940)

The article describes the life of Major Zygmunt Kunisz, one of the victims of the Soviet crime of 1940. He was an artillery officer of armoured trains during the Polish-Bolshevik war, and after the war he served in the 22nd and 28th Light Artillery Regiment, and from 1935 as quartermaster in the 4th Heavy Artillery Regiment. In September 1939, he took command of the newly formed 1st artillery battalion of this Regiment, which he commanded during the September Campaign. After the Soviet aggression against Poland, Major Zygmunt Kunisz was taken prisoner by the Soviets in unknown circumstances. He spent several months in a prisoner-of-war camp in Starobelsk and was then murdered in a prison in Kharkov in April 1940. In Polish literature, this officer was often confused with his younger brother Tadeusz, also an artillery officer in the rank of major, in reports relating to the September 1939 campaign. This paper is based mainly on archival documents, memoirs and materials provided by Maria Kunisz, granddaughter of Stanisław Kunisz, Zygmunt’s older brother. The purpose of this article is to clarify the discrepancies and misinformation still existing in relation to Major Zygmunt Kunisz, who was posthumously promoted to the rank of lieutenant colonel in 2007.

Artykuł opisuje życie majora Zygmunta Kunisza – jednej z ofiar zbrodni sowieckiej z 1940 r. Był on oficerem artylerii między innymi pociągach pancernych w czasie wojny polskobolszewickiej, a po jej zakończeniu służył w 22 i 28 pułku artylerii lekkiej, zaś od 1935 r. kwatermistrzem w 4 pułku artylerii ciężkiej. We wrześniu 1939 r. objął dowództwo nowo sformowanego I dywizjonu tego pułku, którym dowodził w trakcie kampanii wrześniowej. Po agresji sowieckiej na Polskę – major Zygmunt Kunisz dostał się w bliżej nieznanych okolicznościach do niewoli sowieckiej. Przez kilka miesięcy przebywał w obozie jenieckim w Starobielsku, po czym w kwietniu 1940 r. został zamordowany w więzieniu w Charkowie. Postać tego oficera była w polskiej literaturze często mylona w odniesieniu do kampanii wrześniowej 1939 roku z jego młodszym bratem Tadeuszem – także oficerem artylerii w stopniu majora. Tekst został oparty w głównej mierze na dokumentach archiwalnych oraz wspomnieniach i materiałach przekazanych przez Marię Kunisz – wnuczkę Stanisława Kunisza, starszego brata Zygmunta. Artykuł ten ma na celu wyjaśnić istniejące nadal rozbieżności i błędne informacje na temat majora Zygmunta Kunisza, awansowanego w pośmiertnie w 2007 r. na stopień podpułkownika.