Dialog Jana Pawła II z Biblią

Z analizy wypowiedzi papieskich wygłoszonych w Polsce wynika, że Jan Paweł II w ten sposób dobierał środki retoryczne, by jego słowa nie tylko były nośnikiem sensu teologicznego, ale także budziły zachwyt, by poruszały ku dobru. Dialog papieża z Biblią uwidacznia się w literackiej formie artystycznego słowa. Mając na względzie wymienione we wprowadzeniu retoryczne tria officia decendi - cele mówienia, a więc i powinności, jakie stoją przed retorem, warto je wyodrębnić na podstawie analizowanego materiału. Jan Paweł II, realizując pierwszą z powinności mówcy docere, uczy szacunku dla Słowa Bożego. Stamtąd czerpie uzasadnienie dla teologicznych treści, które przybliża słuchaczom swych homilii i przemówień oraz późniejszym ich czytelnikom. Dialog papieża z Biblią jest dialogiem ucznia z Mistrzem: Słowo Boże to nauczyciel, który odsłania przed papieżem swe tajemnice, aby mógł dzielić się nimi z wszystkim ludźmi. Szukając odpowiedzi na pytanie „w jaki sposób papież odwołuje się do tekstów biblijnych, by zachwycić słuchaczy? (delactare). trzeba zwrócić uwagę na stronę stylistyczno-językową papieskich wypowiedzi, która jest przejawem dialogu papieża z Biblią. Mówca korzysta ze środków stylistycznych typowych dla języka biblijnego, a więc paralelizmów, kontrastów, powtórzeń, inkluzji, a także ze słownictwa zaczerpniętego ze Starego i Nowego Testamentu. Nawiązania te mają charakter parafraz, aluzji, krypto- cytatów i cytatów, które spełniają różnorodne funkcje: egzemplifikacyjną, ale- gacyjną, substytucyjną. Mówca stosuje również biblijną kompozycję zbliżoną do układu koncentrycznego znanego zwłaszcza z mów Jezusa zapisanych przez Jana ewangelistę. Mając na uwadze trzecią powinność retora, movere, można stwierdzić, że papież dba o to, aby przekazowi prawd teologicznych towarzyszyła troska o piękno słowa, zgodnie z przekonaniem, że Bóg jest źródłem i wzorem wszelkiego piękna, które nierozerwalnie łączy się z prawdą i w ten sposób prowadzi człowieka ku dobru: doczesnemu i wiecznemu. Papieski dialog z tekstem biblijnym dokonywał się więc zarówno poprzez nawiązania do treści zapisów kanonicznych, jak i poprzez wykorzystywanie środków stylistycznego wyrazu typowych dla nich.

John Paul II during his pilgrimages to Poland referred to the Bible in all kinds of utterances: homilies, speeches, and prayer reflections. The Bible is treated by Christians as a source of theology - locus theologicus. Theologians find in it the source of inspirations for their reflections. John Paul II uses not only the content of the Bible but also its literary form. He often makes use of the biblical motives and refers to the biblical style by using parallelisms, contrasts, repetitions and set of symbols, metaphors and other stylistic means. The orator uses stylistic means that are characteristic for the Old and the New Testament and in this way realizes three aims of an antic rhetoric: docere, delec- tare, movere.