Turcja i jej stanowiska w kwestii Cypru od 1974 roku

The Cyprus question is one o f the most complex international disputes, which the Republic of Turkey has been engaged in since its foundation in 1923. Although Cyprus was conquered by the Ottoman Empire in 1571, the Turks actually lost control over the island in 1878. British rule only strengthened ethnic divisions in Cyprus, especially when Cyprus became a Crown Colony in 1925. After World War II, Greek Cypriots wanted to unite with mainland Greece (enosis), while Turkish Cypriots promoted the division o f the island’s territory between Greece and Turkey (taksim). Finally, both sides agreed on the foundation o f an independent Cypriot state, named the Republic of Cyprus, in 1960, and became its guarantors. Yet this was not the end of the Cyprus question. Lack of mutual trust led to further clashes between the two communities in 1963 and resulted in a disintegration of the state. The most important events, however, took place in 1974, when Turkey decided to intervene militarily on the island in response to a Greek Cypriot coup d ’etat. This paper is devoted to the Turkish position on the Cyprus question after the intervention and division o f Cyprus. Has the policy undergone any significant changes since 1974? Is the Cyprus question a matter of Turkish national interest? The paper compares two periods, namely that from 1974 to 2002 and after 2002.

Kwestia cypryjska pozostaje jednym z najbardziej złożonych sporów międzynarodowych, w który Republika Turcji jest zaangażowana od początków swego funkcjonowania, czyli roku 1923. Cypr został podbity przez Imperium Osmańskie w 1571 roku. Turcy stracili jednak nad nim faktyczną kontrolę w 1878 roku. Okres brytyjskich rządów przyczynił się do zaostrzenia podziału etnicznego na wyspie, zwłaszcza po tym, gdy w 1925 roku Cypr został ogłoszony kolonią. Po II wojnie światowej Greccy Cypryjczycy nadal chcieli doprowadzić do zjednoczenia z kontynentalną Grecją (enosis), podczas gdy Tureccy Cypryjczycy i Turcja opowiadali się za podziałem terytorium wyspy pomiędzy Grecję i Turcję (taksim). Ostatecznie obie strony przystały na rozwiązanie kompromisowe - utworzenie niepodległej Republiki Cypryjskiej w 1960 roku. Grecja i Turcja stały się wówczas państwami gwarantami ładu konstytucyjnego na wyspie. Jednakże, jak się miało wkrótce okazać, przyjęte rozwiązania nie oznaczały końca problemu. Deficyt wzajemnego zaufania doprowadził do starć pomiędzy członkami obu cypryjskich społeczności i, będącej ich konsekwencją, faktycznej dezintegracji państwa w 1963 roku. Niemniej, najistotniejsze wydarzenia miały miejsce w roku 1974, gdy turecki rząd podjął decyzję o przeprowadzeniu interwencji zbrojnej w odpowiedzi na prawicowy zamach stanu. Niniejszy artykuł poświęcony jest stanowisku Turcji w sprawie Cypru w okresie po interwencji i w warunkach faktycznego podziału wyspy na dwa państwa. Czy po 1974 roku stanowisko Turcji ulegało znaczącym modyfikacjom? Czy kwestia cypryjska stanowi turecki interes narodowy? Podstawę analizy stanowi podział i porównanie polityki tureckiej w dwóch okresach: 1974-2002 oraz po 2002 roku.