Referenda and their impact on the future of a united Europe. Brexit and the shape of the European Union

Praktyka wykorzystania form demokracji bezpośredniej w państwach europejskich dowodzi, iż prócz licznych głosowań referendalnych w sprawach ogólnonarodowych, coraz bardziej popularnym przedmiotem debaty publicznej, a następnie głosowania stają się również kwestie o tematyce „unijnej”. Wykorzystanie referendum ogólnonarodowego do decydowania w sprawach procesu integracji europejskiej nie jest zjawiskiem nowym, bowiem pierwsze głosowanie o tej tematyce miało miejsce już w 1972 r. Od tego czasu integracja europejska stała się przedmiotem 60 ogólnonarodowych referendów – zarówno w państwach członkowskich, w państwach kandydujących, jak i w państwach „trzecich”, które związane są dziś z Unią Europejską różnego rodzaju umowami bilateralnymi. Większość doświadczeń związanych z wykorzystaniem referendów w sprawach „europejskich” jest – można rzec – pozytywnych, jednak część z nich przysporzyło państwom członkowskim i samej Unii wielu problemów. Jednym z ostatnich przykładów głosowań referendalnych, którego konsekwencje będą miały swój wyraz w przyszłym kształcie Unii Europejskiej, jest głosowanie z 23 czerwca 2016 r. sprawie członkostwa Wielkiej Brytanii w UE. Głównym celem niniejszego tekstu jest odpowiedź na pytanie o konsekwencje referendów w sprawie integracji (ze szczególnym uwzględnieniem głosowania brytyjskiego) dla przyszłego kształtu Unii Europejskiej.

The practice of using direct democracy in the European Union’s countries shows that ‘European’ issues have become an increasingly popular subject of public debate and then of referendum votes. The use of national referenda in deciding on European integration process is not a new phenomenon – the first referendum on this subject was held in 1972. Since then European integration has been the subject of sixty popular votes – in EU member states, candidate states and in third countries. It can be said that the majority of experience related to direct democracy in the EU is rather positive, but there have been some votes that have brought serious problems to the European Union. One such example is the British referendum of 2016 on further membership of the EU. This referendum provoked a huge debate on the future shape of the Community and the further directions of integration in Europe. The main objective of this paper is to answer the question of the impact of European referenda on the future shape of the EU (with particular attention paid to the 2016 referendum on Brexit).