Proces konstytuowania Unii Bankowej. Geneza, podstawy prawne, cele i zasady działania

The paper presents the origins, legislative process, legal foundations, objectives and operating principles of the Banking Union as a new organisational structure of Economic and Monetary Union. The paper also discusses new powers vested by virtue of the political reform to supranational and intergovernmental institutions of the European Union (the European Central Bank, the European Parliament, the European Commission, the Court of Auditors and the Council of the European Union) as well as to the national parliaments of euro zone countries. The establishment of Banking Union, which will become fully operational on 1 January, 2016, raises numerous justifiable concerns. The main one is that the resources at its disposal will be too limited when a new financial crunch breaks out in the euro zone. This concern is somewhat weakened by the fact that the outlay on the restructurisation of banks will mainly be borne by their shareholders and creditors, followed by the holders of deposits in excess of EUR 100,000 and only eventually by the single resolution mechanism (SRM). Another concern is raised by the solutions adopted for Banking Union, which give significant influence on its operation primarily to Germany, and also to France. Germany succeeded in conditioning the process of restructuring euro area banks on numerous safeguards that strengthen Germany’s position in the decision-making process (e.g. in the Single Resolution Board) but also make the operation of Banking Union more complicated. Since Germany is going to have the greatest share in the SRM, it will also have a decisive say in all the most important bankruptcy processes, thereby influencing the direction of reforms in countries suffering from a financial crisis. One can venture to say that Germany has benefited economically and politically from the debt crisis of the euro zone and its reform. Germany has emerged from the crisis practically unscathed, and to a large extent imposed its own approach to the reform in the euro zone. Germany has emerged as the only European Union leader, at least for now.

W artykule zaprezentowane zostały geneza, proces legislacyjny, podstawy prawne, cele i zasady działania Unii Bankowej jako nowej struktury organizacyjnej Unii Gospodarczej i Walutowej. Omówione zostały również wynikające z reformy ustrojowej nowe uprawnienia instytucji ponadnarodowych i międzyrządowych Unii Europejskiej (Europejskiego Banku Centralnego, Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, Trybunału Obrachunkowego i Rady Unii Europejskiej), a także parlamentów narodowych w strefie euro. Ustanowienie Unii Bankowej, która uzyska pełną zdolność do działania od 1 stycznia 2016 r., rodzi już dzisiaj wiele uzasadnionych wątpliwości. Najważniejszą z nich jest obawa, że pula środków finansowych, jakimi będzie ona dysponować, będzie zbyt mała w razie wybuchu nowego kryzysu finansowego w strefie euro. Argumenty te w pewnym stopniu osłabia fakt, że wydatki na restrukturyzację banków będą pochodziły głównie od ich akcjonariuszy i wierzycieli, następnie od posiadaczy depozytów powyżej 100 tys. euro, a dopiero w ostatniej kolejności od Jednolitego Funduszu Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji. Kolejną wątpliwość budzą ustrojowe rozwiązania przyjęte dla Unii Bankowej, ponieważ zapewniają one zwłaszcza Niemcom, ale także Francji, znaczący wpływ na jej funkcjonowanie. Niemcom udało się obwarować proces restrukturyzacji banków państw strefy euro licznymi zabezpieczeniami, które wzmacniają ich pozycję w procesie podejmowania decyzji (np. w Jednolitej Radzie ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji), ale także komplikują funkcjonowanie Unii Bankowej. Ponieważ Niemcy będą miały największy udział w Funduszu Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji, będą też mieć decydujący głos we wszystkich najważniejszych procesach upadłościowych, a w ślad za tym będą mogły wpływać na kierunek reform w państwach ogarniętych kryzysem finansowym. Można wręcz zaryzykować tezę, że Niemcy zyskały ekonomicznie i politycznie na przebiegu kryzysu zadłużeniowego strefy euro oraz na reformie ustrojowej strefy euro. Z kryzysu wyszły w zasadzie bez szwanku, a następnie w dużej mierze narzuciły sposób przeprowadzenia reformy ustrojowej strefy euro. Co najmniej doraźnie Niemcy wyrosły na jedynego obecnie lidera Unii Europejskiej.