Teksty Olgierda Obuchowicza oczyma historyka literatury

The article examines available today manuscripts and first editions by Alhierd Abuchovič, the Belarusian writer of the second half of the 19th century. Despite the fact that the Belarusian literary critics of the Soviet and post-Soviet periods have done a lot in the study of the writer's legacy, it is necessary, considering recently discovered materials, to look once again at the history of the publication of his texts (paying attention to the accuracy of their reconstitution), as well as their interpretation, which once was determined by Soviet ideology. Comparison of the manuscripts and first editions by A. Abuchovič with later publications of memories, fables and poetry (as well as new materials) allowed to make a conclusion not only on adaptation of the text by editors-publishers, but also on V. Lastouski’s (?) translation of the memoirs from Polish into Belarusian. Using the methods of literary-historical and textual analysis allowed usto state that the fable Staršyna, first published in ‘the period of 'Naša Niva’, was edited by Janka Kupala, at that time executive secretary of ‘Belarusian publishing society in Vilnius’ and compiler (?) of the Belarusian calendar for 1915. There is also doubt as to the traditional assertion that the Belarusian-language works were signed by Abuchovič with the pseudonym ‘Count Bandinelli’: the manuscripts testify to the fact that the Polish-language works of the poet were signed with this pseudonym, and the Belarusian-language works were signed with his own name. Into scientific circulation were introduced obscure fragments of memories, a letter from A. Abuchovič to A. Valicki etc. Also, a new interpretation of the poem Duma a Karólu XII is proposed.

Artykuł został poświęcony rękopisom i pierwodrukom prac Olgierda Obuchowicza, białoruskiego literata z II poł. XIX w. Mimo że w okresie radzieckim i postradzieckim literaturoznawcy białoruscy wnieśli istotny wkład w badania jego dorobku, warto ponownie – przy uwzględnieniu odkrytych niedawno materiałów – przeanalizować zarówno historię publikacji jego tekstów (zwracając uwagę na zgodność reedycji z oryginałami), jak również ich interpretację w duchu ideologii radzieckiej. Porównanie rękopisów i pierwodruków Obuchowicza z późniejszymi wydaniami jego wspomnień, bajek i wierszy (jak również nowymi materiałami) pozwala postawić tezę, że często redaktorzy i wydawcy dokonywali adaptacji, zaś W. Łastouskiego (?) przełożył jego pamiętniki z języka polskiego na białoruski. Dzięki metodzie analizy synchronicznej i diachronicznej utworu literackiego udowodniono, że bajkę Starszyna, opublikowaną po raz pierwszy w tzw. okresie „Naszej Niwy” redagował Janko Kupała, ówczesny sekretarz „Białoruskiego Towarzystwa Wydawniczego w Wilnie” i redaktor (?) Kalendarza Białoruskiego na 1915 rok. Wątpliwości budzi także utrwalone w literaturoznawstwie przekonanie, że utwory białoruskojęzyczne Obuchowicz podpisywał pseudonimem „Hraf Bandinelli”: rękopisy świadczą o tym, że tak były sygnowane utwory w języku polskim, podczas gdy teksty białoruskie autor podpisywał własnym nazwiskiem. W artykule prezentowane są mało znane fragmenty wspomnień, listy  Obuchowicza do A. Walickiego i innych adresatów, a także nowa interpretacja wiersza Duma a Karólu XII.

У артыкуле даследуюцца даступныя сёння рукапісы і першавыданні Альгерда Абуховіча, беларускага літаратара другой паловы ХІХ стагоддзя. Нягледзячы на тое, што беларускія літаратуразнаўцы савецкага і постсавецкага перыяду зрабілі нямала ў вывучэнні спадчыны пісьменніка, варта яшчэ раз з улікам выяўленых у апошні час матэрыялаў разгледзець як гісторыю публікацый ягоных тэкстаў (звяртаючы ўвагу на дакладнасць іх узнаўлення), так і іх інтэрпрэтацыю, якая колісь была абумоўлена савецкай ідэалогіяй. Супастаўленне рукапісаў і першапублікацый А. Абуховіча з пазнейшымі выданнямі ўспамінаў, баек і вершаў (а таксама новыя матэрыялы) дазволіла зрабіць выснову не толькі пра адаптацыю тэкстаў рэдактарамі-выдаўцамі, але і пра пераклад В. Ластоўскім (?) мемуараў з польскай мовы на беларускую. Выкарыстанне метадаў гісторыка-літаратурнага і тэксталагічнага аналізу дазволіла выказаць меркаванне, што байку Starszyna, упершыню надрукаваную ў „нашаніўскі перыяд”, рэдагаваў Янка Купала, на той час адказны сакратар „Biełaruskaha wydawieckaha tawarystwa u Wilni” і ўкладальнік (?) Biełaruskaha kalendara na 1915 hod. Сумненні выклікае і традыцыйнае сцверджанне, што беларускамоўныя творы А. Абуховіч падпісваў псеўданімам „Hraf Bandinelli”: рукапісы сведчаць, што так аўтар падпiсваў польскамоўныя творы, а беларускамоўныя – уласным прозвішчам. У навуковы ўжытак уводзяцца малавядомыя фрагменты ўспамінаў, цыдулка А. Абуховіча да А. Валіцкага і інш. Прапануецца таксама новая інтэрпрэтацыя верша Duma a Karólu XII.