Powieść Niki Rakitiny „Gonitwa” w kontekście rozwoju gatunku fantasy w literaturze białoruskiej

The article deals with fantasy, a new genre in Belarusian literature. The origins of this genre can be found in the literature of the nineteenth century (Nobleman Zavalnya, or Belarus in Fantastic Stories by Jan Borshchevsky). Researchers note certain elements of fantasy in the works of Vaclav Lastovsky (Labyrinth) and Vladimir Karatkevich (Boat of Despair, The Legend of the Poor Devil and Satan’s Advocate). But it is only at the end of the 20th century and the beginning of the 21st century that Belarusian literature witnesses the appearance of a number of works representing the original varieties of the genre: classical, folk, mythological, technocratic, feminist and anti-fantasy. The author of the article analyzes in detail Nika Rakitina’s fantasy novel Gonitva (Chase) written in Russian in 2008. Nika Rakitina’s novel is characterized by the productive use of the national literary traditions and cultural codes, as well as the bold postmodern play upon these traditions and codes.

Artykuł został poświęcony nowemu dla literatury białoruskiej gatunkowi – fantasy. Początki tego gatunku można odnaleźć już w dziewiętnastowiecznej literaturze (Szlachcic Zawalna, czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach Jana Barszczewskiego), elementy fantasy badacze dostrzegają w utworach Wacława Łastowskiego (Labirynty) oraz Uładzimira Karatkiewicza (Statek Rozpaczy, Legenda o biednym diable i adwokatach Szatana). Dopiero jednak pod koniec XX i na początku XXI wieku w literaturze białoruskiej pojawia się szereg utworów, przedstawiających cały przekrój odmian tego gatunku: klasyczną, mitologiczną, technokatyczną, feministyczną, antyfantasy. Autor artykułu szczegółowo analizuje powieść fantasy Niki Rakitiny Gonitwa (2008). Cechy wyróżniające powieści Rakitiny to wykorzystanie narodowych tradycji literackich oraz kodów kulturowych, odważna gra postmodernistyczna tymi tradycjami oraz kodami.

Артыкул прысвечаны новаму для беларускай літаратуры жанру – фэнтэзі. Вытокі гэтага жанру можна знайсці ўжо ў літаратуры ХІХ стагоддзя (Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях Яна Баршчэўскага), элементы фэнтэзі даследчыкі адзначаюць у творах Вацлава Ластоўскага (Лабірынты) і Уладзіміра Караткевіча (Ладдзя Роспачы, Легенда аб бедным д’ябле і аб адвакатах Сатаны). Але толькі толькі ў канцы ХХ – пачатку ХХІ ст. у беларускай літаратуры ўзнікае цэлы шэраг тэкстаў, якія прадстаўляюць адметныя разнавіднасці гэтага жанру: класічную, фальклорна-міфалагічную, тэхнакратычную, феміністычную, антыфэнтэзі. Аўтар артыкула падрабязна аналізуе рускамоўны раман–фэнтэзі Нікі Ракіцінай Ганітва (2008). Раман Нікі Ракіцінай адметны плённым выкарыстаннем нацыянальных літаратурных традыцый і культурных кодаў, смелай постмадэрністычнай гульнёй з гэтымі традыцыямі і кодамі.