CAQDAS a badania jakościowe w praktyce

Celem artykułu jest refleksja metodologiczna nad dialektyczną relacją pomiędzy procesem badawczym a procesem wspomaganej komputerowo analizy danych jakościowych. Na podstawie długoletniego doświadczenia w korzystaniu z różnych narzędzi CAQDAS autor stara się ukazać ich wpływ na zmianę sposobu myślenia o metodologii, procesie analizy danych i prowadzeniu terenowych badań jakościowych. Specyfika użycia CAQDAS w praktyce badawczej wymaga swoistego rygoryzmu metodologicznego w procesie gromadzenia i archiwizacji danych oraz dokładności i precyzji w procesie kodowania, analizy i wizualizacji danych jakościowych. Zastosowanie komputerowej analizy danych jakościowych w praktyce badawczej kształtuje nie tylko ramy interpretacji socjologicznej, ale przede wszystkim zmienia optykę i sposób percepcji problemów badawczych. Istotą tego procesu jest swoista interakcja pomiędzy nowymi technologiami a tradycyjną metodologią analizy danych i prowadzenia badań jakościowych. W tym sensie korzystanie z CAQDAS w praktyce badań jakościowych kształtuje osobowość i tożsamość badacza jakościowego, jego styl pracy i warsztat analityczno-badawczy oraz sprzyja rozwijaniu nowych umiejętności analitycznych i informatycznych, bez których trudno wyobrazić sobie współczesne jakościowe badania socjologiczne.

The purpose of this article is methodological reflection on dialectical relationship between the qualitative research process and the process of computer-assisted qualitative data analysis. Basing on many years of experience in the work with various CAQDAS tools, the author tries to show the impact they have on shifting the way of thinking on methodology, the process of data analysis and conducting qualitative research. The specificity of CAQDAS usage in research practice requires methodological rigor in the process of collection and archiving of data, as well as the accuracy and precision in the process of coding, analyzing, and visualizing data. The use of computer-aided analysis of qualitative data in research practice not only shapes a framework for the sociological interpretation but also changes the way of perceiving research problems. The essence of this process is a specific interaction between new technologies and traditional methodology, data analysis, and qualitative research. In this sense, the use of CAQDAS in qualitative research practice is shaping the personality and identity of qualitative researcher, his/her style of work, data analysis, and conducting the fieldwork; it develops his or her new analytical and computer skills without which it is difficult to imagine a modern qualitative sociological research.