Udział różnych użytków rolnych w utrzymaniu otwartego krajobrazu wysp bezleśnych w Borach Tucholskich

Bory Tucholskie to przede wszystkim duże połacie zadrzewień. Wokół wsi istnieją tu jednak również fragmenty otwartego krajobrazu. Od dawna obserwuje się w ich obrębie zmiany użytkowania gruntów, polegające głównie na zalesianiu kolejnych powierzchni. W dłuższej perspektywie czasowej może to doprowadzić radykalnych zmian krajobrazu. W pracy prześledzono kierunki i intensywność zmian pokrycia terenu w obrębie polany śliwickiej w Borach Tucholskich w ciągu ostatnich 136 lat (1874, 1985 i 2010 rok). Określono też podatność na zmianę sposobu użytkowania różnych użytków rolnych: pól uprawnych i łąk. Zmiany pokrycia terenu polegają głównie na zwiększaniu się udziału powierzchni zadrzewionych. Procesowi temu podlegały głównie odłogowane pola, podczas gdy zdecydowana większość łąk nadal jest użytkowana. Zmniejszenie powierzchni pól i łąk w stosunku do stanu wyjściowego wyniósł odpowiednio 56% i 17%, przy czym łąki zaczęły „kurczyć się” w ostatnim czasie, a pola zarówno przed jak i po 1985 roku. Przekształcane powierzchnie ulegają fragmentacji, co może doprowadzić do zaniku otwartego krajobrazu. Rozdrobnieniu uległy na analizowanym obszarze głównie pola. Istniejące początkowo duże płaty w liczbie 68, podzieliły się na 185 do roku 1985, a w późniejszym okresie część z nich zanikła. W przypadku łąk w zmiany dotyczyły ostatnich dziesięcioleci, wtedy to wyraźnie ubyło odizolowanych, niewielkich powierzchni. Pofragmentowane pola zalesiano intensywnie zarówno w pierwszej połowie XX wieku, jak i w ostatnich latach. Utrzymanie otwartego krajobrazu w okolicach polany śliwickiej ściśle wiąże się głównie z zatrzymaniem tego procesu.

The Tuchola Pinewoods are mostly big areas of tree plantings. Around the village here there exist, however, fragments of open landscape. For a long time there have been observed, as part of them, changes in land use involving mostly the afforestation of successive areas. In the long run it can lead to radical landscape changes. The paper has tracked down the directions and the intensity of changes in the area coverage within the Śliwice glade in the Tuchola Pinewoods over the last 136 years (1874, 1985 and 2010). There has been also determined the susceptibility to changes in the use of various agricultural land: arable land and meadows. The changes in the coverage of the area involve mostly an increase in the share of wooded areas. The process affected mostly set-aside fields, while a definite majority of meadows have been still used. A decrease in the acreage of fields and meadows, as compared with the initial state, accounted for 56% and 17%, respectively, however meadows have started ‚to shrink’ recently; like fields, both before and after 1985. The areas transformed undergo fragmentation, which can lead to the disappearance of open landscape. In the area analysed mostly fields got fragmented. The initially existing 68 big patches got divided into 185 in 1985, and some of them disappeared later. As for meadows, the changes concerned the last decades when clearly isolated small areas got smaller in number. The fragmented fields were intensively afforested both in the first half of the 20th century, as well as over the recent years. Maintaining the open landscape in the vicinity of the Śliwice glade is closely connected with stopping that process mostly.