Ochrona i gospodarowanie w obszarach systemu Natura 2000 w dolinach rzecznych

Niezwykle różnorodna mozaika siedlisk w dolinach rzecznych stanowi miejsce występowania cennych siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków o znaczeniu europejskim. Ich występowanie w określonej ilości i jakości stanowi podstawę włączenia terenu, na którym występują, do sieci Natura 2000, która ma zapewnić ich ochronę w Unii Europejskiej. Ok. 40% obszarów wytypowanych do Natura 2000 w Polsce obejmuje fragmenty dolin rzecznych. Są wśród nich proponowane Specjalne Obszary Ochrony, ważne dla zachowania rodzajów siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej i siedlisk gatunków z załącznika II tej dyrektywy oraz Obszary Specjalnej Ochrony wskazane dla ochrony siedlisk ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Dyrektywy nie narzucają sposobów ochrony poszczególnych rodzajów siedlisk i gatunków. Jedynym kryterium wypełnienia założeń Dyrektyw jest utrzymanie określonych typów siedlisk przyrodniczych i populacji gatunków we właściwym stanie ochrony. Podejmowane działania ochronne powinny przede wszystkim zapobiegać przekształceniom siedlisk i niekorzystnym zmianom w obrębie populacji roślin i zwierząt, a także przyczyniać się do renaturyzacji biotopów i wspierać restytucję gatunków. Plany wszelkich inwestycji, prac hydrotechnicznych, czy zmian w użytkowaniu w dolinach rzecznych, wyznaczonych jako obszary Natura 2000 podlegają tzw. Ocenom Oddziaływania na Środowisko, które określają ewentualny wpływ projektowanych działań na stan ochrony określonych rodzajów siedlisk i populacji gatunków. Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy Siedliskowej ewentualna utrata wartości przyrodniczych obszaru może zostać usprawiedliwiona jedynie ważnym interesem społecznym lub bezpieczeństwem publicznym, np. ochroną przeciwpowodziową. Jeśli w wyniku koniecznych działań, dojdzie do zaniku lub degradacji siedlisk o znaczeniu europejskim, wymagane jest wyznaczenie do sieci Natura 2000 innej doliny rzecznej o podobnych walorach. Zalecenia dla ochrony walorów obszaru będą zawarte w planach ochrony. Stosowanie właściwych procedur i zaleceń ochronnych może nieść z sobą pewne nakazy czy ograniczenia w gospodarowaniu na danym obszarze, ale stworzy realną możliwość uniknięcia zagrożeń, zachowania wartości przyrodniczych oraz funkcjonowania danego obszaru zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego.

The diversity of habitats and species in rivers valleys of Poland has European significance. The occurence of habitats and species, in certain proportions and quality, is a basis for including area of their occurence into the Natura 2000 system. Ca 40% of areas of Natura 2000 include river valleys and they comprise both areas important for birds (Birds Directive) and for habitats (Habitat Directive). Directives of EU do not impose methods of habitat and species conservation. The only criterion is maintenance favorable conservation status for them. That means that the area of habiat must be stable in the long term or increasing, and its quality must being maintained. The restoration processes are welcomed. The plans for all investments or any other works which might influence the favorable conservation status of habitat and species must be subjected to environmental assessments, which recognize influence of project on habitats and species protected by directives. In the absence of alternative solutions only overriding public interest may allow for habitat or species deterioration; for some species or habitat only human health or public safety are more important. In such cases compensatory measures has to be employed to maintain Natura 2000 is previous status. Specific management instructions will be written in management plans, prepared for each area separately. Although management plans can impose some difficulties on investments, they are indispensable element of appropriate investment planning, according to principles of sustainable development.