W pracy poddano analizie i ocenie wstępnej (wstępnej – ze względu
na charakter źródeł) 15 najważniejszych dokumentów strategicznych
opracowanych w Polsce od 2000 do 2006 r. (patrz też: wykaz literatury)
i częściowo już wdrażanych.
Są to przede wszystkim dokumenty rządowe przygotowane przed
akcesją Polski do UE (2000–2004) i po włączeniu Polski do tejże UE
(2004–2006 i na lata następne). Pierwsze z tej grupy miały za zadanie
główne przystosowanie Polski „do członkostwa w UE” i „do wymagań
UE”, a drugie sprowadzają się do wykorzystania przede wszystkim
środków UE.
Ze względu na ramy i charakter tej konferencji autor ograniczył
się do problemów związanych z obszarami wiejskimi i infrastrukturą
przestrzeni wiejskiej Polski.
Uogólniając rozważania przedstawione w tym referacie (w największym
skrócie), można stwierdzić, co następuje:
1. Strategie omawiane operują krótkim i średnim horyzontem
czasu, podczas gdy istota strategii polega na długofalowości.
2. Z przeprowadzonych analiz wynika, że opracowanie tzw. „strategii”
zostało Polsce narzucone bliską akcesją Polski do UE (np. ZPORR,
NSRR, a szczególnie NPR - 1) – pierwsze przygotowano wyłącznie dla
„absorpcji środków unijnych”, a drugie (NPR – 1 i 2 oraz NSRO) są
„polskim wariantem strategii lizbońskiej – co nie wymaga komentarza (!);
3. Zapisy w najważniejszych rządowych dokumentach strategicznych
(np. dot. celów, priorytetów, programów itp.) zostały tak skonstruowane,
że mogą być dobre dla niemal każdego państwa członkowskiego
UE (oznacza to, że ich autorzy nie biorą pod uwagę dziedzictwa historycznego
i kulturowego Polski, specyfiki Kraju, dorobku, doświadczeń
polskich itp., itd. ze wszystkimi tegoż konsekwencjami);
4. Inna wadą tych dokumentów rządowych jest np. przekonanie,
że „szybki wzrost gospodarczy” i „wzrost PKB” rozwiąże praktycznie
wszystkie problemy w Polsce i pozwoli „dogonić” kraje „starej” UE – są
to „cele same w sobie” – brak też oceny skutków społecznych, ekonomicznych,
przyrodniczych itp. takiego podejścia;
5. Stanowisko przyjęte w dokumentach rządowych, że wzrost ten
będzie finansowany głównie ze środków UE jest niebezpieczne szczególnie
dla Polski (oznacza, że Bruksela będzie decydować o tym co, gdzie,
jak i za ile będzie się rozwijać w Polsce – patrz tzw. „priorytety prounijne”,
a nie „propolskie”);
6. Obszary wiejskie i infrastruktura tych obszarów są w strategiach
rządowych potraktowane w sposób następujący:
– nie są w ogóle podnoszone,
– są przedstawiane w sposób cząstkowy lub fragmentaryczny,
– mają charakter wybiórczy lub niepełny, albo wręcz marginalny,
(w wielu „strategiach” rozwój obszarów wiejskich sprowadza się do
„wielofunkcyjności” przy nadal „dominującej funkcji rolnictwa” co jest
bardzo dużym uproszczeniem);
7. Brak podejścia całościowego do rozwiązywania wielu zagadnień
istotnych dla rozwoju wsi i obszarów wiejskich, jest wspólnym brakiem
tych „strategii”;
8. Akcentowanie potrzeby rozwoju „zrównoważonego” (np. w NPR
2007–2013) w odniesieniu do obszarów wiejskich ma charakter wyłącznie
werbalny – stąd m.in. potrzeba dokonania głębokiej rekonstrukcji
tego dokumentu i innych – pochodnych;
9. Największym mankamentem prezentowanych „strategii” jest
brak wizji długofalowej 20- 30- 50-letniej rozwoju Polski (odnosi się do
wszystkich dokumentów rządowych);
10. Na tym tle korzystnie odznacza się „Strategia rozwoju Polski
do roku 2020” wydana (opublikowana) w 2001 roku przez Komitet Prognoz
„Polska 2000 Plus” przy Prezydium PAN, która powinna być „bazą
intelektualną dla strategii rządowych”.
The work contains an analysis and initial evaluation (initial due to the character
of sources) of 15 most important strategic documents developed in Poland between
2000 and 2006 (see: References) which have been already partly implemented.
These comprise in the first place government documents prepared prior to Poland’s
accession into the UE (2000–2004) and after the accession (2004–2006 and the following years). The documents of the first group were supposed to make Poland
ready for the “EU membership” and to meet “the EU requirements”, whereas the
later ones primarily focus on absorption of the EU funds.
Because of the scope and character of the conference the Author addressed only
the issues concerning rural areas and infrastructure of rural space in Poland.
To generalize the discussion presented in this paper the following (briefest)
conclusions may be drawn:
Discussed strategies use a short and medium time horizon, whereas the main
point of a strategy is its long-range character;
The conducted analyses demonstrate that developing so called “strategies” was
enforced in Poland by an approaching accession into the EU (Integrated Regional
Operational Programme – IROP, National Strategy for Regional Development –
NSRD, National Development Plan – NDP-1) - the first ones were created exclusively
for the “absorption of the European Union funds”, the other (NDP 1 and 2, and
National Strategic Frames of Reference – NSFR) are “a Polish variant of the Lisbon
strategy” (no comments !);
Provisions in the most important government strategic documents (e.g. objectives,
priorities, programmes, etc.) were constructed in such a way that they may fit
almost any EU member state (which means that their authors have not considered
historical and cultural heritage of Poland, specific character of our country, achievements,
Polish experiences with all the consequences, etc.);
The other disadvantage of the government documents is confidence that “rapid
economic growth” and increase in GDP would actually solve all problems in Poland
and will allow to “catch up” with the “old” EU countries. These are “aims in themselves”
and the documents lack the assessment of social, economic or natural consequences
of such approach.
The attitude presented in the government documents stating that the increase
will be financed mainly from the EU funds is hazardous, particularly for Poland (it
means that Brussels will decide about what, where and at what price will develop in
Poland (see so called pro-Union and not “pro-Polish” priorities);
Rural areas and the infrastructure in these territories have been mentioned
the government documents in various ways:
– Have not been addressed at all
– Have been presented only partly or in fragments
– Have been treated selectively, incompletely or even marginally (many
strategies reduce rural development to “multifunctionality” with still “prevailing
agronomic function”, which is major simplification.
Lack of an overall suggestion of possible solution to numerous problems important
for rural development is a common disadvantage of these “strategies”
The need of “sustainable” development concerning rural areas, emphasized e.g.
in National Development Plan 2007–2013 is of solely verbal character, therefore the
need for a thorough reconstruction of this and other documents.
The most serious deficiency of presented “strategies” is their lack of long-term
vision of 20, 30, 50 year development of Poland (applies to all government documents);
“Strategy for the development of Poland to 2020” published in 2001 by Forecast
Committee “Poland 2000 Plus” at PAU should be “intellectual basis for government
strategies”.
