Udostępnianie krajobrazu poprzez zabiegi scaleniowo-wymienne

Artykuł przedstawia zagadnienia związane z krajobrazem obszarów wiejskich. Poruszono kwestie związane z rozwojem funkcji turystycznej na tych obszarach. Zasięg i dynamika obecnych i przewidywanych przemian struktury przestrzennej, społecznej, ekonomicznej i prawno- -własnościowej obszarów wiejskich będą mieć wiele konsekwencji przestrzenno- krajobrazowych. Jedną z kwestii wymagających rozstrzygnięć w najbliższej przyszłości, będzie konieczność znalezienia równowagi pomiędzy ochroną krajobrazów wiejskich, użytkowaniem ich przez właścicieli gruntów a udostępnianiem ogółowi społeczeństwa. W artykule poddano analizie pojawiające się w obecnym dyskursie naukowym i politycznym rozumienie krajobrazu w kategorii dobra publicznego. W tym kontekście przedstawione zostało pojęcie „dostępności krajobrazu”. Stwierdzono, że dostępność krajobrazu w procesach przebudowy struktury przestrzennej obszarów wiejskich trzeba rozpatrywać dwutorowo: z punktu widzenia krajobrazu zewnętrznego oraz z punktu widzenia krajobrazu wewnętrznego. Jako krajobraz zewnętrzny potraktowano to co obserwator widzi (np. panoramy, widoki), krajobrazem wewnętrznym nazwano miejsca, z których obserwator ogląda krajobraz zewnętrzny. Brak dostępu do miejsc widokowych powoduje, że krajobraz zewnętrzny, będący dobrem publicznym staje się niedostępny dla użytkowników. Krajobraz wiejski potraktowano jako element rzeczywistości humanistycznej, który posiada wiele znaczeń dla poszczególnych jednostek i dla całych grup społecznych. Udostępnianie krajobrazu obejmuje działania planistyczne i formalnoprawne zapewniające publiczny dostęp do krajobrazu. Omówiono zakres działań, które powinny zostać podjęte w celu udostępniania krajobrazu poprzez zabiegi scaleniowo-wymienne. Zauważono, że udostępnianie krajobrazu będzie szczególnie istotne na tych obszarach, na których obok funkcji rolniczej będzie się rozwijać funkcja turystyczna.

The paper concerns the issues related to rural landscape. The problem of recreational development of rural areas was discussed. The range of present and future changes of spatial, social, economic and ownership structure of rural areas will influence the landscape. One of the current tasks will be to find balance between protecting the natural and cultural landscape components, maintaining property rights of farmers and preserving tourists’ interest. The paper presents studies of contemporary approaches to landscape understood as a public good. In this context public access to landscape has been presented. Public access to landscape should be considered in spatial management processes of rural areas. The proposition presented in the paper relates to two landscape categories: “inner landscape” and “outer landscape”. An outer landscape is understood as a landscape seen by the observer (e.g panoramas, views) while an inner landscape are places where the observer can observe the landscape. Lack of the public access to view spots, view roads and view platforms disturbs landscape accessibility for landscape users. Rural landscape possesses high value for contemporary man. It constitutes a social reality that is very rich, Public access to landscape includes spatial planning and law regulations providing the right of way to landscape components. Surveys results have indicated the need for activities that should be performed during land consolidation procedure. Landscape accessibility issues are especially important in areas with recreational potential.