Application of Law as an Object of Study: Key Concepts, Issues and Research Approaches

This article contains a comprehensive presentation of main research problems, approaches and proposals concerning the application of law in the contemporary Polish legal literature. One may assume that there are issues typical, at least in substantial sense, to the analysis of processes of application of law conducting from the perspective of statutory legal culture. The most promising research approach to the processes of application of law is the decision making approach.

Problematyka stosowania prawa jest w polskiej literaturze prawniczej obecna od co najmniej połowy ubiegłego stulecia. Wśród teoretycznych propozycji opisu i wyjaśnienia stosowania prawa należy wyróżnić analityczną koncepcję Z. Ziembińskiego opartą na konstrukcji kompetencji, a także eklektyczną koncepcję K. Opałka i J. Wróblewskiego, zmierzającą do całościowego opisu i wyjaśnienia stosowania prawa jako całości normatywno-instytucjonalnej i decyzyjnej. Na uwagę zasługuje imponująca próba wieloaspektowego modelowania stosowania prawa, wysunięta przez J. Wróblewskiego. Wśród koncepcji podejmujących poszczególne zagadnienia badawcze pozostające w ramach stosowania prawa należy wyróżnić rozbudowane analizy wykładni prawa dokonywane przynajmniej częściowo z punktu widzenia organizacji i przebiegu procesu sądowego stosowania prawa (M. Zieliński, L. Morawski, L. Leszczyński), a także pogłębione i oparte na materiale orzeczniczym studia nad klauzulami generalnymi (zwłaszcza L. Leszczyński). Dla holistycznego opisu i wyjaśnienia procesów stosowania w dwóch powszechnie rozróżnianych typach (sądowym i administracyjnym) szczególnie użyteczne wydaje się podejście decyzyjne, pozwalające na uchwycenie złożonej, wielopoziomowej i wielopodmiotowej struktury procesów stosowania prawa w strukturach władzy i administracji publicznej. Podejście to jest zwornikiem przedstawionych rezultatów prac badawczych; właściwości metodologiczne tego podejścia oraz jego zasadnicze założenia zostały przedstawione w ostatniej części artykułu.