Zmiany chemizmu wód podziemnych wybranych ujęć Zapadliska Górnośląskiego

Zmiany jakości wód podziemnych pobieranych ujęciami zlokalizowanymi w rejonie intensywnego uprzemysłowienia i górnictwa spowodowane są często działalnością antropogeniczną. Charakter zmian jakości jest istotny ze względu na możliwości wykorzystania tych wód do celów wodociągowych. Pozwala on także przyjąć odpowiednie rozwiązania rozbudowy ujęcia czy wprowadzania ewentualnych zabezpieczeń w stosunku do źródeł wywołujących te zmiany. Przedmiotem badań przedstawionym w opracowaniu jest zmienność wybranych parametrów jakościowych, takich jak sucha pozostałość mineralna, twardość ogólna, stężenia jonów SO4, Cl, Ca i Mg w wodach podziemnych czterech ujęć zlokalizowanych we wschodniej części Zapadliska Górnośląskiego. Ujęcia Dobra 1 i 2, Bielany i Galmany, składają się z sześciu studni wierconych o głębokościach 88–101,5 m i wydajności 700–8000 m3∙d-1 ujmujących wody z poziomu triasowego oraz szyb wentylacyjno-podsadzkowy J. Dąbrowski o głębokości 103 m i wydajności 2000 m3∙d-1 ujmujący wody karbońskie. Szczegółowa analiza zmienności składu chemicznego wskazuje na duże zmiany suchej pozostałości w triasowych wodach ujęcia Galmany, nieco mniejsze w ujęciach Bielany i Dobra 1. Występuje również duża zmienność twardości, stężeń Ca, Mg, SO4 i Cl w ujęciu Dobra 1, Mg i SO4 w Dobra 2, Cl i SO4 w Bielany. Znaczna zmienność wszystkich badanych składników występowała w ujęciu Dobra 1, Mg i SO4 w Dobra 2, suchej pozostałości, SO4 i Cl w Bielany i suchej pozostałości w Galmany. W przypadku wód karbońskich ujmowanych szybem Dąbrowski duża zmienność dotyczyła jedynie jonów Mg.

Changes of underground waters quality in the intakes located in the intensive industrialization and mining area are caused by anthropogenic activity. The type of quality changes is essential to use these waters in water-supply systems. It also allows for accepting proper solution of extension of intake or introduce possible protection relatively to source evoking these changes (bring about changes). The subject of research presented in this article is variability of selected quality parameters such as dry residuum, total hardness, concentration of sulfate, chloride, calcium and magnesium ion concentrations of underground waters from four intakes located in eastern part of Zapadlisko Górnośląskie. Dobra 1 and 2, Bielany and Gal many intakes include six drilled wells of 88,0-101,5 meters depth and discharge about 700,0-800,0 m3 ∙ d-1 taken water from Triassic formation and ventilating-filling shaft J. Dąbrowski of 103,0 meters depth and 2000 m3 ∙ d-1 capacity that takes water from Carbon formation. Detailed analysis of chemical composition variability indicates big changes of dry residuum in Triassic waters intake Galmany, smaller in Bielany and Dobra 1. High variability of water hardness and Ca, SO4 and Cl ion concentrations was affirmed in Dobra 1 intake and Cl and SO4 occurred in Bielany. Considerable variability of all analysed components occurred in Dobra 1 intake, Cl and SO4 in Dobra 2, dry residuum, SO4 and Cl in Bielany intake and dry residuum in Galmany. In case of carbonate water taken from Dąbrowski shaft, high variability concerned only magnesium ions.