Przymusowe leczenie szpitalne osób chorych psychicznie – kilka uwag na tle ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

According to the WHO, health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity. Nowadays, provisions of national and international law protects not only physical health but also mental health. Formerly, physicians made decisions for their patients. Now, this paternalistic view has been supplanted by promoting patient autonomy. One of the most important patients’ rights is a right to reasonably informed participation in decisions involving his/her health care. Generally, patient’s consent must be obtained before any examination, treatment or care. There are also a few exceptions when treatment may be able to go ahead without the patient’s consent. Patient suffering from a mental disorder may go into a psychiatric hospital not only voluntarily but also involuntary. In such cases, due to the strong interference in the right to freedom, it is necessary to maintain additional procedures and requirements, which in the broadest possible way, reduce patient’s discomfort and ensure compliance with the powers conferred on him/her.

W świetle holistycznej definicji wprowadzonej przez WHO zdrowie to stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu, a nie jedynie stan, w którym całkowicie brak jest choroby lub kalectwa. Pod ochroną przewidzianą w aktualnie obowiązujących przepisach prawa krajowego i międzynarodowego pozostaje nie tylko zdrowie fizyczne, ale również zdrowie psychiczne. Osoby cierpiące z powodu zaburzeń psychicznych są tą kategorią pacjentów, która wymaga szczególnej opieki i empatii zarówno ze strony ogółu społeczeństwa, jak i przede wszystkim pracowników służby zdrowia. Niestety, z uwagi na rodzaj dolegliwości, z którymi takie osoby się zmagają, są one bardziej narażone na negatywne konsekwencje, jakie wynikają z dysproporcji w relacjach personel medyczny – pacjent. Także w dziedzinie medycyny, jaką jest psychiatria, od jakiegoś czasu daje się zauważyć odejście od paternalistycznego stosunku wobec pacjenta na rzecz propagowania relacji, w których chory i świadczeniodawca stają się podmiotami równorzędnymi. Niemniej w niektórych przypadkach, z uwagi na dobro pacjenta, możliwe jest ograniczenie jego autonomii decyzyjnej. W opracowaniu dokonano analizy przewidzianych w polskim porządku prawnym wyjątków umożliwiających leczenie psychiatryczne bez zgody pacjenta.