Artykuł przedstawia możliwości poznania struktury i dynamiki
koryt w obszarach górskich, głównie na podstawie badań terenowych.
Metodyka tych badań została wypracowana w Zakładzie Geomorfologii
Uniwersytetu Jagiellońskiego. W opracowaniu przedstawiono możliwość
badania całych systemów korytowych. Poszczególne koryta rzek dzielone
są na podstawie ich przebiegu w planie na jednorodne odcinki, które
następnie są charakteryzowane w terenie za pomocą specjalnego raptularza.
Raptularz składa się z pięciu grup danych dotyczących koryta,
form korytowych, osadów, zabudowy koryta oraz obejmuje charakterystykę
zlewni. Na podstawie zebranych danych wnosi się o tempie procesów
morfogenetycznych. Równolegle z badaniami terenowymi prowadzona
powinna być analiza materiałów kartograficznych, zdjęć
lotniczych i innych materiałów dostarczających danych o korytach i ich
zlewniach. Na podstawie zebranych parametrów dotyczących koryta,
form korytowych i rumowiska oraz wyliczonych wskaźników przeprowadzana
jest typologia odcinków koryt. W artykule przedstawiono
przykłady wyników badań z wybranych obszarów. Na podstawie dotychczasowych
badań ukazano główne prawidłowości przemian koryt
rzek górskich na przykładzie opracowań z Karpat i ich przedpola.
Stwierdzono w badanym obszarze dopasowywanie struktury systemów
korytowych do zmienionych warunków w dnach dolin i na stokach na
skutek: regulacji koryt, budowy zbiorników zaporowych, eksploatacji
rumowiska bezpośrednio z koryt, czy też zmian użytkowania w dorzeczach.
W wyniku oddziaływań antropogenicznych następują wielkie
zmiany struktury systemów korytowych polegające głównie na ich erozyjnym
modelowaniu. Prowadzi to głównie do uproszczenia, ujednolicenia
struktury systemu fluwialnego. Po roku 1989 można zauważyć nakładanie
się impulsu erozji wgłębnej na skutek przemian w samych
korytach i tego wynikającego ze zmian użytkowania ziemi.
The paper presents an approach to the understanding of the structure and dynamics
of mountain rivers which is primarily based on field research. Applicable
methodologies have been developed at the Department of Geomorphology of the
Jagiellonian University, Cracow. In studies of entire channel systems individual
channels are divided into uniform reaches on the basis of their pattern as viewed on a
map, and then investigated in the field with the use of specially designed survey
forms. The forms cover five groups of data which are the identity of the channels,
channel landforms, deposits, civil engineering structures and the characteristics of
the drainage basins. The data collected provide insights into the rates of morphogenetic
processes. Cartographic material, aerial photos and other information on the
channels and their drainage basins should also be analysed in parallel with the field
research. The channel parameters, landforms and bedload information, as well as
calculated indicators on the channel reaches, provide the basis for a typology of
channel reaches. A number of cases from selected research studies are discussed
here. General patterns in the development of mountain river channels are also presented
which are derived from studies of Carpathian and foreland rivers. These
studies concluded that the channel systems had altered their structures. These alterations
match changes occurring on the valley floor and valley slopes as a result of
channel training, river impoundment and rock or gravel mining in the channels and
land use changes in the drainage basin. River channel systems undergo vast changes
as a result of such human impacts which mainly involve erosion-driven reshaping.
This principally leads to the increased simplification and uniformity of the fluvial
system structures. An overlap of the downcutting stimuli resulting from changes in
the channels themselves and those resulting from land use change was noted after
1989.
Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies
Informacja
SZANOWNI CZYTELNICY!
UPRZEJMIE INFORMUJEMY, ŻE BIBLIOTEKA FUNKCJONUJE W NASTĘPUJĄCYCH GODZINACH:
Wypożyczalnia i Czytelnia Główna: poniedziałek – piątek od 9.00 do 19.00