Struktura pojęcia „nadzieja” i jego zróżnicowanie

This study attempts to show the structure of the concept of “hope” basing on the technique affective verbal fluency. Literature presents many theories of hope. Hope is defined as a motivational-cognitive construct, personality trait, and as prospective emotion. The newest conception by A.M. Krafft proposes the holistic view of hope which is rooted in values system and personality. In order to describe the cognitive structure of the concept of hope affective verbal fluency technique was used. A sample of 136 adult participants from the general population was investigated. The linguistic material was analyzed in terms of qualitative and quantitative aspects. The crucial was to identify semantic clusters. Then, the hierarchical cluster analysis was conducted which revealed two main components of the concept of hope, affective and cognitive. Next, the cluster analysis k-means method was used which showed the differentiation of hope concepts in different people/profiles of hope concept. Results indicate that affective verbal fluency technique is useful in the description of the structure of hope concept and the differentiation of this concept. The results basing on language showed lay-concept of hope which is consistent with scientific views of hope. The analysis of linguistic material allows describing differentiation of how lay people perceive hope.

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie struktury pojęcia „nadzieja”, wyłonionej na podstawie techniki afektywnej fluencji werbalnej. W literaturze przedmiotu istnieje wiele koncepcji nadziei. Definiowana jest jako konstrukt motywacyjno-poznawczy, cecha osobowości oraz emocja prospektywna. Najnowsza koncepcja A.M. Kraffta ujmuje nadzieję holistycznie jako konstrukt wkomponowany w system wartości i osobowość człowieka. W celu dokonania opisu struktury tego pojęcia wykorzystano technikę afektywnej fluencji werbalnej. Badaniami objęto 136 osób dorosłych. Materiał językowy poddano jakościowym i ilościowym analizom. Kluczowe było wyodrębnienie klasterów semantycznych. Wykonano hierarchiczną analizę skupień, która ujawniła dwa główne komponenty struktury omawianego pojęcia: afektywny i poznawczy. Z kolei analiza skupień metodą k-średnich wykazała istnienie profili pojęcia „nadzieja”, tj. zróżnicowanie struktury tego pojęcia u różnych osób. Wyniki wskazują, iż technika afektywnej fluencji werbalnej pozwala na ukazanie zarówno struktury, jak i zróżnicowania pojęcia nadziei. Uzyskane dane ukazują zbliżone komponenty potocznego pojęcia nadziei do tych wykazywanych w naukowej literaturze przedmiotu. Analiza języka pozwala zatem na ukazanie tego, w jak zróżnicowany sposób ludzie pojmują nadzieję.