Eretici ed eresie nel Chronicon di san Girolamo

In the translation of the Chronicon of Eusebius of Caesarea, St. Jerome firmly lists all the heretics and the heresies which – with the complicity of struggles for political power – affected Christianity, causing a sort of internal „martyrdom” for those defending faith. Donatists, Arianists, Macedonians, Anomoeans, Aetians, Audians, Photinians: none escapes the translation and judgement of the Great Dalmatian, who sometimes – impelled by the concise writing style of a chronicle – expresses his own judgement on heretics and their supporters with a single harsh qualification, failing to provide wider evaluations. The fights for the truth invested even the Synods of Rimini and Seleucia, but his concise and keen exposition of the events provides to the reader the information on the facts as well as on the political interference of many decisions, which were not prompted by religious motivations. Once again, an overview of the events presented in his Chronicon – through his „translation” and „tradition” – confirms how divisions and problems within the Church in the past centuries were caused by external motives, as well as often spoiled by the political events and took advantage of the frailty of the human nature, rather than aiming at seeking the truth.

Kontynuując Chronicon Euzebiusza z Cezarei, wśród wielu innych postaci św. Hieronim wymienia także błędnowierców i odszczepieńców IV w. Wskazuje przy tym częstokroć na ich związki z walką polityczną i władzą świecką, która w owym czasie nękała prawowiernych chrześcijan, czyniąc z nich swoistych „męczenników”. Donatyści, arianie, macedonianie (duchobórcy), eunomianie, aecjanie, audianie, fotynianie nie uniknęli surowej oceny wielkiego Ojca Kościoła, który niekiedy – ograniczony swoistym, krótkim stylem samej Kroniki – nawet poprzez jeden jedyny przymiotnik wyraża całą swoją krytykę i dezaprobatę względem błędnowierców oraz tych, którzy ich wspierali i im schlebiali. Nieustanne walki o czystość wiary nie zawsze kończyły się zwycięstwem, jak to widać np. w postanowieniach synodów z Rimini i Seleucji. Niemniej jednak przekaz faktów, dokonany przez Hieronima, pozwala czytelnikowi poznać choćby w zarysie przebieg i cały niesprzyjający kontekst polityczny tych teologicznych sporów. Po raz kolejny lektura faktów i ich kontekstu historyczno-politycznego potwierdza, iż rozłamy i trudności wewnątrz Kościoła pierwszych wieków były spowodowane działaniami zewnętrznymi władz świeckich, wykorzystującymi ludzką słabość spragnioną raczej władzy niż prawdy.