Rola zagranicznej wartości dodanej w tworzeniu przewagi komparatywnej Polski w światowym eksporcie towarowym

The paper deals with changing approach to measuring trade an competitiveness due to the widely spread process of international fragmentation of production process which makes it much more difficult to assess origin of products in international trade. Therefore a method was developed to use foreign and domestic value added in order to evaluate country's role in world trade as well as its comparative advantage. Authors apply this methodology to Polish trade in goods in 1995-2009 and reveal that for- eign components were an important part of its exports. Poland was highly dependent on foreign value added from European Union countries, especially Germany. Sectors with highest shares were: transport equipment, electrical and optical equipment, basic metals and fabricated metal products, chemicals and non-metallic mineral products. Foreign value added also affected Poland's comparative advantage - its impact on various industries was adverse. In some cases it improved RCA indexes while in others using domestic value added for the calculations resulted in a larger comparative advantage.

Internacjonalizacja produkcji sprawiła, że tradycyjne metody mierzenia udziału kraju w świato- wym eksporcie oraz przewagi konkurencyjnej w mniejszym stopniu odzwierciedlają rzeczywistość. W związku z tym zaczęły rozwijać się alternatywne metody mierzenia strumieni handlu zagranicznego - na podstawie wartości dodanej. Celem opracowania jest ocena wpływu międzynarodowej fragmen- taryzacji produkcji na kształtowanie się pozycji konkurencyjnej Polski. Szczegółowa analiza obejmuje udział zagranicznej wartości dodanej w eksporcie brutto Polski oraz kształtowanie się przewagi kon- kurencyjnej na bazie indeksu Balassy, obliczonego na podstawie metody tradycyjnej (eksport brutto), jak również alternatywnej (krajowa wartość dodana). Zastosowanie nowego podejścia do analizowania polskiego eksportu ujawniło duży wzrost znaczenia zagranicznej wartości dodanej w badanym okresie. Źródłem jej pochodzenia były w znacznym stopniu kraje Unii Europejskiej, zwłaszcza Niemcy, a sek- tory, w przypadku których FVA miała największe znaczenie, charakteryzowały się dużym stopniem wykorzystania technologii. Należały do nich środki transportu oraz maszyny i urządzenia. Inne wartości przyjmowały także indeksy ujawnionej przewagi konkurencyjnej obliczone przy uwzględnieniu zagra- nicznej wartości dodanej. Założenie jednak, że wysoki udział zagranicznej wartości dodanej w eksporcie brutto powoduje poprawę pozycji komparatywnej kraju w handlu międzynarodowym, jest zbyt daleko idącym uproszczeniem. Może mieć ona pozytywny wpływ, ale w niektórych sektorach okazał się on bardzo niewielki albo nawet wartości wskaźników były nieznacznie wyższe przy uwzględnieniu jedynie krajowej wartości dodanej.