Henryk Bereza w świetle uprzedzeń Jana Błońskiego. Kulisy pewnego sporu

The article deals with selected topics concerning a somewhat forgotten dispute between Jan Błoński and Henryk Bereza. The genesis of the dispute dates back to the 1980s, when Bereza described the phenomenon he called the “artistic revolution in prose”. The main  purpose of the article is to show the complex motifs that led Błoński,  who opposed Bereza’s concepts with particular anger. The sources of  these motifs – usually far from issues related to the assessment of the value of literature itself – can be sought, among other things, in the  negative attitude of Błoński-the intellectual to writers of peasant and  working-class origin. In the second part of the article, Bereza’s method is shown – on the example of the concept of first language – as free  from non-literary factors.

Niniejszy artykuł porusza wybrane wątki dotyczące nieco  zapomnianego sporu między Janem Błońskim a Henrykiem Berezą. Geneza konfliktu sięga lat 80., kiedy Bereza opisał zjawisko nazwane przez niego „rewolucją artystyczną w prozie”. Głównym celem  zawartych w artykule rozważań jest ukazanie złożonych motywów, jakie powodowały Błońskim, który wystąpił przeciw konceptom krytyczno- i historycznoliterackim Berezy ze szczególną ostrością. Źródeł tych  motywów – na ogół dalekich od kwestii związanych z oceną wartości  samej literatury – można szukać, m.in. w negatywnym stosunku  Błońskiego-inteligenta do pisarzy o pochodzeniu chłopskim i  robotniczym. W drugiej części artykułu metoda Berezy zostaje ukazana – na przykładzie używanego przez niego pojęcia język pierwszy – jako suwerenna wobec czynników pozaliterackich.