Formy adresatywne i gender w dyskursie politycznym (na przykładzie języka greckiego, kazachskiego i rosyjskiego)

The dominant ideologies of a society including those related to gender are put into practice via particular use of language. This paper presents findings from contrastive research that views address forms as a subcategory of linguistic gender involved in social gender construction in Kazakh, Russian, and Greek political discourse: it discusses commonalities and differences from the viewpoint of Critical Discourse Analysis, which detects the social character of linguistic preferences and their role in existent power relations in the society. As the results illustrate, along with the speakers’ gender, there are other factors (the interviewee’s status, political affiliations of the newspaper, cultural norms) that shape the choice of address forms, communicative strategies of the speakers and type of interview (cooperation or contestation). Unequal distribution of power in the societies is evident not only in women’s numerical representation in socially and politically significant positions but also in covertly gendered political discourse, with mass media representatives resorting to adversarial strategies of interviewing, and female politicians seem to be held responsible for all the flaws of their political institutions and are obliged to defend their right to be in power.

Ideologie dominujące w społeczeństwie, w tym związane z płcią, są wdrażane przez użycie określonych środków językowych. Artykuł przedstawia rezultaty badań kontrastywnych, które rozpatrują formy adresatywne jako podkategorię płci językowej biorącej udział w tworzeniu płci społecznej w kazachskim, rosyjskim i greckim dyskursie politycznym; omawia ich cechy wspólne i różnice z punktu widzenia krytycznej analizy dyskursu, ujawniającej społeczny charakter przyzwyczajeń językowych i ich rolę w istniejącym układzie sił w stosunkach społecznych. Jak pokazują wyniki badań, obok płci mówiącego istnieją inne czynniki (status rozmówcy, orientacja polityczna gazety, normy kulturowe) wpływające na wybór formy adresatywnej, strategii komunikacyjnej i typu rozmowy (współpraca lub konfrontacja). Nierówny podział władzy w społeczeństwach jest widoczny nie tylko w niskim odsetku kobiet zajmujących ważne stanowiska społeczne i polityczne, lecz również w skrytym genderowym dyskursie politycznym, w którym przedstawiciele mass mediów uciekają się do konfliktowych strategii prowadzenia rozmów, a kobiety-politycy wydają się być odpowiedzialne za wszystkie słabości swoich politycznych sojuszy i są zobowiązane do obrony swojego prawa do bycia u władzy.