Steganografia w staroobrzędowych księgach z kolekcji klasztoru w Wojnowie

Zoja Jaroszewicz-Pieresławcew, Helena Pociechina, Joanna Orzechowska prz.ru@op.pl   Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyn, Poland STEGANOGRAFIA W STAROOBRZĘDOWYCH KSIĘGACH Z KOLEKCJI KLASZTORU W WOJNOWIE Streszczenie Działalność wydawnicza staroobrzędowców poza krótkimi okresami „swobód obywatelskich” w historii Rosji była nielegalna i przebiegała w warunkach konspiracji. Ujawnienie adresu staroobrzędowej drukarni kończyło się aresztowaniem jej właściciela i pracowników oraz konfiskatą sprzętu i gotowej produkcji. Dlatego w metryczkach drukowanych książek najczęściej pomijano informację o miejscu prowadzenia działalności wydawniczej lub zamieszczano fałszywe dane. W artykule autorki zwracają uwagę na jeszcze jeden sposób szyfrowania - steganografię, czyli takie umieszczenie danych, by osoby postronne nie domyślały się istnienia ukrytej informacji. W kolekcji ksiąg z klasztoru w Wojnowie odnaleziono trzy przypadki zastosowania steganografii. W miejscu przeznaczonym do zapisu kolejnych numerów kart (na dolnym marginesie) lub na marginesie grzbietowym umieszczono pojedyncze litery lub grupy tworzące zapis, informujące o nazwie, miejscu lub właścicielu staroobrzędowej drukarni. STEGANOGRAPHY IN THE OLD BELIEVERS’ VOLUMES FROM THE COLLECTION OF THE MONASTERY IN WOJNOWO Summary In the history of Russia the printing activity of Old Believers, apart from brief periods of ‘civic freedoms’, was illegal and undertaken under cover. Revealing the address of Old Believers printing house resulted in arresting its owner and employees as well as confiscating equipment and the already printed volumes. Thus, the information about the place of publi-cation was missing from the colophons or false data were given. In their article, the authors focus especially on different way of encoding messages, i.e. steganography, which consists in such a way of providing information that only the person who is supposed to decipher it will actually do it. In the collection of volumes from Wojnowo three cases of steganography have been identified. Single letters or groups of letters constituting an inscription informing about the name of the Old Believers’ printing house, its place or owner, were placed on the bottom or backbone margins of volumes, where page numbers should have been put.