Wyrok Wielkiej Izby TSUE w sprawie C-284/16 Achmea: jedna decyzja – wiele perspektyw

The CJEU judgement in case C-284/16 Achmea is of fundamental importance for the future relationship between EU law and investment agreements concluded between EU Member States. In this judgement, the CJEU declared that the provisions of these agreements, which allow investors to bring their claims directly to investment arbitral tribunals, are contrary to EU law. Consequently, Member States are obliged to terminate such investment agreements concluded between themselves and undertake any actions available not to allow for their continued application. This, however, may take much time. Not only must one finalise the process of terminating these agreements, but the proceedings initiated on the basis thereof should be terminated as well. This means that the investment arbitration proceedings may drag on for many years. This makes it necessary to consider the consequences of the Achmea judgement, not only from the point of view of EU law but, equally, from the standpoints of the investment protection and national arbitration laws as well. As arbitration practice might suggest, the incompatibility of an international agreement with EU law does not automatically have to lead to its inapplicability by investment tribunals. Similarly, the restrictive practice of national courts in relation to arbitration matters could also be viewed as a potential hurdle for providing for the practical effectiveness of EU law. Therefore, both legal certainty and the effectiveness of EU law demand a swift termination of the intra-EU investment agreements along with the “sunset clauses”.

Wyrok TSUE w sprawie C-284/16 Achmea ma fundamentalne znaczenie dla przyszłego kształtu relacji prawa unijnego i prawa ochrony inwestycji w stosunkach pomiędzy państwami UE. TSUE stwierdził w nim niezgodność z prawem UE postanowień pozwalających inwestorowi na pozywanie państw goszczących bezpośrednio przed międzynarodowe trybunały arbitrażowe. Skutkiem wyroku jest obowiązek Państw Członkowskich do wypowiedzenia łączących je z innymi Państwami Członkowskimi umów o wzajemnej ochronie inwestycji i podjęcie wszelkich działań mających na celu skrócenie obowiązywania ich postanowień. Zanim to jednak nastąpi, upłynąć może sporo czasu: po pierwsze doprowadzony do końca musi zostać proces rozwiązywania umów, ponadto rozwiązanie umów nie musi oznaczać zakończenia wszczętych na ich podstawie postępowań. Oznacza to, że postępowania wszczęte na ich podstawie trwać będą mogły nawet przez najbliższe kilkanaście lat. Z tego względu zasadne jest rozważenie możliwych konsekwencji wyroku w sprawie Achmea nie tylko z punktu widzenia prawa unijnego, lecz także prawa ochrony inwestycji i krajowego prawa arbitrażowego. Tylko wtedy możliwe bowiem będzie określenie jego skutków i wskazanie na możliwe przeszkody dla zapewnienia mu skuteczności. Analiza praktyki orzeczniczej trybunałów arbitrażowych mogłaby wskazywać, że fakt sprzeczności wewnątrzunijnych umów o ochronie inwestycji z prawem UE niekoniecznie musi automatycznie prowadzić do niemożliwości orzekania na ich podstawie przez międzynarodowe trybunały arbitrażowe, zaś w postępowaniach postarbitrażowych przed sądami krajowymi można sobie wyobrazić, że restrykcyjna praktyka stosowania krajowych ustaw arbitrażowych mogłaby stanowić dalszą przeszkodę dla zapewnienia skuteczności prawu UE. W związku z powyższym dla zapewnienia pewności obrotu i pełnej skuteczności pra- wa UE niezbędne jest jak najszybsze rozwiązanie wewnątrzunijnych umów o ochronie inwestycji wraz z tzw. „klauzulami zachodzącego słońca”.