Nierówność stanowa w małżeństwach Jagiellonów i królów elekcyjnych

Na dwadzieścia związków małżeńskich zawartych przez monarchów polskich z dynastii Jagiellonów i królów elekcyjnych pięć miało charakter niedynastyczny. Zarzut nierówności stanowej wysunięto wobec czterech małżonek królewskich. W krytyce wyboru małżonek podkreślano wyjątkową pozycję władcy, kontrastującą z niższą stanowo pozycją wybranki. Szczególnie znalazło to wyraz w trakcie sporu o drugie małżeństwo Zygmunta Augusta. Argumentowano, że Zygmunt wywodzi się z dynastii królewskiej, jako król był pomazańcem Bożym. Z tego względu winien był wstąpić w związek tylko z osobą równą mu stanem. Jako osoba publiczna powinien był poddać się wymogom wynikającymi z królewskiego majestatu. Monarchowie nie liczyli się jednak z głosami sprzeciwu. Jedynie w przypadku Władysława IV zadbano o zrównanie statusu społecznego jego wybranki z książęcego rodu ze statusem rodziny królewskiej.

Out of the twenty marriages of the Polish monarchs since the Jagiellonian dynasty five had nondynastic character. In four cases the claims of the inappropriate state status of the royal spouse were raised. Critics of the choice of the king’s wife underlined the unique position of the monarch contrasting with the lower state status of the bride. Especially king Zygmunt August’s second marriage was highly disputed during a long-lasting debate where the above mentioned arguments were raised. It was argued that king Zygmunt was a descendent of the old royal dynasty and his power came from God. For this reason, he should have married only a woman equal to him. As public person, he should have obeyed the requirements of his royal majesty. Monarchs, however, did not respect the opinion of the opposition. Only in case of the marriage of Wladyslaw IV the efforts were made to ensure the equality of the social status of his wife of duchy family with the status of royal family.