Digitalisierung und „Arbeit 4.0“: zur Notwendigkeit einer Ethik für die transformierte Arbeitswelt

Digitalizacja i robotyzacja są nie tylko dalszym rozwojem technologii, względnie rozwojem nowych technologii, lecz momentem przełomowym z daleko idącymi i długofalowymi skutkami, których zasięg dotąd nie jest jeszcze przewidywalny w szczegółach, ale można go przeczuwać. W odróżnieniu od wcześniejszych rewolucji i kierunków rozwoju w przemyśle, świecie pracy i technologii, „praca 4.0” względnie „przemysł 4.0” cechuje się przestrzennym brakiem granic, czasowym przyspieszeniem i jakościowym zagęszczeniem (por. big data). Wszechobecna w międzyczasie digitalizacja i robotyzacja oznaczają zasadniczą przemianę społeczeństwa, ekonomii, finansowania spraw społecznych, rozumienia pracy, a nawet obrazu człowieka. Niniejszy artykuł, wychodząc od zasad katolickiej nauki społecznej, podkreśla niektóre możliwe skutki „pracy 4.0” w odniesieniu do rozumienia pracy, jak też wobec ludzi pracujących, którzy dotknięci są szczególnym ryzykiem prekariatu, jak np. utratą miejsca pracy, ochroną prywatnej sfery życia, problemem sprawiedliwego udziału w dobrach ziemi względnie podziałem dobrobytu, anonimowością. Podczas gdy z jednej strony digitalizacja i robotyzacja jako takie nie mogą zostać ocenione negatywnie, z drugiej strony należy jednakże z uwagą wskazać ambiwalencje tej rewolucji i podjąć krytyczną refleksję nad jej skutkami na formy i warunki pracy. Nieodzowny jest możliwie szeroki dyskurs społeczno-polityczny na temat tego, jak proces digitalizacji i robotyzacji powinien być kształtowany i na jakie (przewidywalne) konsekwencje i w jaki sposób należy reagować, aby proces ten ostatecznie mógł służyć człowiekowi i dobru wspólnemu. W tym sensie na końcu artykułu nie zostały wskazane żadne wnioski, ale sformułowano szereg pytań do dyskusji.

Digitalization and robotization are not only part of the further development of technology or the progress of new technologies but are also part of a crucial moment with far-reaching and long term effects, of which are not yet foreseeable but can at least be sensed. As opposed to former revolutions and directions of development in industry, in the world of work and in technology, “Work 4.0” or “Industry 4.0” is characterised by a lack of space borders, temporal acceleration and qualitative density (cif. big data). Digitalization and robotization omnipresent in the meantime means a fundamental transformation of society, the economy, the financing of social issues, the understanding of work and even the image of man. This present article is based on principles of Catholic social teaching and shows some of the possible effects of “Work 4.0” towards both the understanding of work and the workers which are affected by the risks of precariat, for example the loss of a place of work, protection of the private sphere of life, the problem of just participation in the resources of earth or division of well-being, anonymity. While from the one side digitalization and robotization in itself cannot be marked as purely negative, from the other side it should however show the ambivalent character of this revolution and take critical reflection of the impact on the forms and conditions of work. The possible wide social-political discourse is crucial over the question as to how the process of digitalization and robotization should be formed and which (foreseeable) consequences and how it is to react so that this process can ultimately serve people and the common good. In this sense there are formulated at the end of this article, a series of questions for discussion and not just proposals