Teologia czasu w protestantyzmie reformowanym (kalwinizmie)

Protestant reformed theology cultivates unambiguous theology of time. However, it concerns the contemporary – the twentieth century reformed theology as such a reflection can not be found in the writings of the reformed Protestant classics (John Calvin, Huldrych Zwingli). Protestant theological thought approaches human wisdom, and thus philosophy, with reserve and skepticism, suspecting it of contamination by the effects of original sin. Reformed Protestants rely on God’s revelation in Jesus Christ and on the Word of God to find data on the concept of time. It must be admitted that Jürgen Moltman, the reformed German theologian, is the most sympathetic for the philosophical concepts. One can find many references to philosophy in his reflection on time. However, it is not taking over these threads uncritically, but the constant awareness of the presence of philosophy in culture, also contemporary culture. The reformed concept of time is thoroughly theology of time, as the authors mentioned in the article (especially Karl Barth, Emil Brunner and Jürgen Moltmann) make a lot of effort and prove that time exists by God’s will and intention and is His work related to him as Lord and Creator. Time is of historical importance and is a kind of God’s story with man. Reformed theology does not know the concept of secular time. Time is the work of God, eternity and God’s existence are inseparable from time, and the authority of God is absolute and manifests itself in the eschatological completion of time. It seems that such a condensed concept of time, proposed by Protestant reformed theology, difficult to extract and systematize, can be a valuable counterpoint to all the concepts of time dividing it into the secular and sacred spheres.

Protestancka teologia reformowana uprawia jednoznaczną teologię czasu. Dotyczy to jednak dopiero współczesnej, bo dwudziestowiecznej teologii reformowanej, jako że w pismach klasyków protestantyzmu reformowanego (Jan Kalwin, Huldrych Zwingli) takiej refleksji znaleźć nie można. Teologiczna myśl protestancka podchodzi do ludzkiej mądrości, a tym samym do filozofii, z rezerwą i sceptycyzmem, podejrzewając ją o skażenie skutkami grzechu pierworodnego. Protestanci reformowani zdają się więc na Boże Objawienie w Jezusie Chrystusie i na Boże Słowo, by tam znaleźć dane na temat pojęcia czasu. Trzeba przyznać, że największą sympatię dla koncepcji filozoficznych przejawia niemiecki teolog reformowany, Jürgen Moltmann. W jego refleksji na temat czasu można odnaleźć sporo odniesień do filozofii. Nie jest to bynajmniej bezkrytyczne przejmowanie tych wątków, lecz stała świadomość obecności filozofii w kulturze, także współczesnej. Reformowana koncepcja czasu jest na wskroś teologią czasu jako że przywołani w artykule autorzy (zwłaszcza Karl Barth, Emil Brunner i Jürgen Moltmann) wkładają wiele trudu w udowodnienie tego, że czas istnieje z woli i zamysłu Boga, jest Jego dziełem i ma związek z Nim jako Panem i Stwórcą. Czas ma znaczenie historiozbawcze, jest rodzajem historii Boga z człowiekiem. Teologia reformowana nie zna pojęcia czasu świeckiego. Czas jest dziełem Bożym, wieczność i bycie Boga mają nierozerwalny związek z czasem, a władztwo Boga jest absolutne i przejawia się również w eschatologicznym dopełnieniu czasu. Wydaje się więc, że tak streszczona koncepcja czasu, zaproponowana przez protestancką teologię reformowaną, trudna do wydobycia i systematyzacji, może stanowić cenny kontrapunkt względem wszystkich koncepcji czasu, dzielących go na sferę świecką i sakralną.