War – Just or Justifiable? A Christian Orthodox Perspective

Being sent to the world Christianity had to determine its moral assessment of different worldly realities, war and peace among them. While the Western tradition rather early developed a just war doctrine, the East took a different path. War has constantly been perceived as evil though in some circumstances necessary and hence justifiable (but strictly speaking neither “just” nor “good”). Both the Greek Fathers and later Eastern authors and Church figures, like Ecumenical Patriarch Bartholomew, would develop their understanding of warfare as “irrational” and an obstacle on every Christian’s path to theosis. The Russian Orthodox Bishops’ The Basis of the Social Concept is a rare example of a more elaborated theory of the justification of warfare.

Inaczej niż na Zachodzie, chrześcijański Wschód o wiele ostrożniej formułował teorię wojny sprawiedliwej (ius ad bellum). Widział wojnę zawsze jako zło, jakkolwiek w pewnych okolicznościach uznawał jej konieczność. W centrum prawosławnej teologii i liturgii jest zawsze pokój jako wyjątkowy i zobowiązujący dar Boży. Angażowanie się w wojnę, nawet jeśli konieczne, staje się przeszkodą na drodze od theosis, która ma być celem dla każdego chrześcijanina. Uznając irracjonalność wojny i niemożliwość jej pogodzenia z wolą Bożą, teologia prawosławna odnotowała jednak próby określenia warunków jej podjęcia, jak i sposobów ograniczenia jej złych skutków (ius in bello). Wielokrotnie przeciwko niegodziwości wojny wypowiadał się Patriarcha Konstantynopola Bartłomiej, a względnie pełne opracowanie etycznych aspektów wojny dali prawosławni biskupi rosyjscy w 2000 r.